ДЗЕЛЯНКОЎСКІ МІКАЛАЙ ІВАНАВІЧ

(02.02.1932, мяст. Скідзель Гродзенскага р-на),

Беларускі пісьменнік, журналіст. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (1995). Сябра Беларускага Саюза журналістаў (1960). З сялянскай сям’і. Скончыў СШ у Скідзелі. Вучыўся на аддзяленні журналістыкі філфака БДУ (1952-57).

Працаваў у рэдакцыі лідскай газеты “Уперад” (загадчыкам аддзела, адказным сакратаром, намеснікам рэдактара) у 1957-62, кіраваў тут раённым літаратурным аб’яднаннем. Быў уласным карэспандэнтам абласной газеты “Мінская праўда” (па Нясвіжскім, Стабцоўскім, Клецкім раёнах), жыў у Нясвіжы (1962-73). Быў карэспандэнтам БелТА (1973-77). Затым – адказным сакратаром рэдакцыі часопіса “Родная прырода” (1977-83), адказным сакратаром у часопісе “Беларуская мінуўшчына” (1993-94), намеснікам рэдактара газеты «‎Реклама плюс»‎ (1994-95), намеснікам рэдактара “Беларускай лясной газеты” (1995-97). Друкаваў (з 1949) карэспандэнцыі, артыкулы, нарысы, вершы, апавяданні, рэцэнзіі, пераклады (з рускай мовы і на рускую мову), эцюды пра пісьменнікаў, успаміны. Аўтар сцэнарыяў тэлефільмаў. Піша п’есы.

Выдаў кнігі:

• “Стваральнікі” (1957),

• “Нясвіж” (1979),

• “Стоўбцы” (1981 у сааўт.),

• “Родная краса” (1981),

• “Прыгажосць – побач” (1984, на рус. мове, 2-е выд. 1989),

• “Бацькоўскі парог” (1985),

• “Скідзель” (1987),

• “Сяброўствы. Знаёмствы. Сустрэчы” (1992),

• “Скідзель. 500 лет гісторыі” (2008, у сааўт.),

• “Скідзель і яго ваколіцы: жывая гісторыя” (2014 у сааўт.).

Творы:

1. Дзелянкоўскі, М. Машыніст [Тэкст]: верш / М. Дзелянкоўскі // Гродзенская праўда. – 1950. – 12 сакавіка.

2. Дзелянкоўскі, М. Стваральнікі [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – Мн., 1975.

3. Дзелянкоўскі, М. Нясвіж [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – Мн., 1979.

4. Дзелянкоўскі, М. Родная краса  [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – Мн., 1980.

5. Делинковский, Н. Красота рядом [Текст] / Н. Делинковский – 2-е изд., доп. – Мн.: Ураджай, 1989. – 229с.

6. Дзелянкоўскі, М. Стаўбцы [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. - Мн., 1981.

7. Дзелянкоўскі, М. Бацькаўскі парог [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – Мн.: Рэд. газеты “Голас Радзимы”, 1985.

8. Дзелянкоўскі, М. Скідзель [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – Мн.: Полымя, 1987.

9. Дзелянкоўскі, М. Сяброўства. Знаемства. Сустрэчы [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – Мн.: РВА “Бел ізвесція”, 1992.

10. Дзелянкоўскі, М. Нясвіж: фотаальбом/ М. Дзелянкоўскі. – Мн., 1995.

11. Дзелянкоўскі, М. Першанец цукраварэння [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Помнікі гісторы і культуры. –1992. – С.34-36.

12. Дзелянкоўскі, М. Край паэтаў  [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Беларуская мінуўшчына. – 1993. – №5-6. – С. 54-55.

13. Дзелянкоўскі, М. Наш Васілек  [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Гродзенская праўда. – 2000. – 11 ліст.

14. Дзелянкоўскі, М. Кнігі засталіся людзям  [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Родная прырода. – 1997. – С. 30.

15. Дзелянкоўскі, М. Скідзельская быль  [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Помнікі гісторы і культуры. – 1985. – С. 5-10.

16. Дзелянкоўскі М. Гэты гімн спявалі [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Сельская навіна. – 1991. – верасень.

17. Барысаў, І. А. Скідзель. 500 год гісторыі / Ілля Барысаў, Мікалай Дзелянскоўскі, Андрэй Вашкевіч і інш. , рэдакцыйная калегія Я. Я. Васілеўскі, А. І. Вітко, А. М. Лазовік і інш.. - Гродна : Гродзенская друкарня, 2008. - 248 с.

18. Токць, С. М. Скідзель і яго ваколіцы : жывая гісторыя / Сяргей Токць, Мікалай Дзелянкоўскі. - Мінск : Тэхналогія, 2014. - 375 с.

Літаратура аб жыцці і творчасці 

1. Дзелянкоўскі, М. Аўтабіяграфія  [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі. – 1997.

2. Севрук, М. Писатель в гостях у земляков [Текст] / М. Дзелянкоўскі // Сельская новь. – 1987. – 15 сент.

3. Бондарчик, Л. О Скиделе: рецензия на книгу М. Деленковского “Скидель” / М. Дзелянкоўскі // Сельская новь. – 1988. – 5 марта

4. Пяткевіч, А. Дзелянкоўскі Мікалай Іванавіч [Текст] / А.  Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны / А. Пяткевіч. – 2000. – С. 88.

5. Шалахоўскі, А. Невялікі Скідзель з вялікай гісторыяй / Аляксей Шалахоўскі; фота // Наша слова. – 2014. – 19 сак. – С.5.

ДЗЯМКОЎСКІ ІГАР АЛЯКСЕЕВІЧ

(02.06.1953, мяст. Скідзель Гродненскага района)

Беларускі дызайнер. Сябра Беларускага Саюза Дызайнераў з 1987 . Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут (1980 г.). Жыве ў г. Мінску. У 1993-1995 гг. быў галоўным мастаком выдавецтва “Полымя”. Працуе ў галіне графічнага дызайна. Удзельнік выставаў (з 1978 г.) у Беларусі, Расіі, Літве, Германіі. Аформіў серых падручнікаў і навучальных дапаможнікаў па замежных мовах, кніг і падручнікаў па архітэктуры, гісторыі Беларусі, дзіцячай літаратуры.

Літаратура аб жыцці і творчасці

Пяткевіч, А. Дзямкоўскі Ігар Аляксеявіч / А. Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны / А. Пяткевіч  –  2000. – С.90

ІВАН МІЦІН

(1917 – 1991)

(І.І. Міцін нарадзіўся ў г. Востраў Пскоўскай вобл.)

Журналіст, пісьменнік, мастак і музыкант.

У чэрвені 1941 г. наводчык гарматы радавы І. Міцін у раёне Невеля прыняў баявое хрышчэнне і ў складзе Калінінскага, а затым 3-га Беларускага франтоў, вызваляў Беларусь. Дзень Перамогі сустрэў ва Усходняй Прусіі ў пасадзе начальніка разведкі арт. дывізіёна. Трыжды ранены. Узнагароджаны ордэнамі Чырвонай Зоркі, Чырвонага Знамені, Айчынай вайны 1-й ступені, 10-цю медалямі.

У 1946 г. пасяліўся ў г. Скідзель, працаваў настаўнікам Скідзельскай СШ №1. Закончыў Гродзенскі педінстытут імя Я. Купалы. І. Міцін быў чалавекам найзвычайнай дабрыні, добразычлівасці, прынцыповасці, працаздольнасці. Ён пісаў вершы, прозу, але шмат не паспеў зрабіць з задуманага. Засталіся недапісанымі картыны, недапрацавана дакументная аповесць аб вайне.

Ён аўтар успамінаў «Канонада на рассвете», надрукаванай у часопісе «Неман» у 1988г., аўтар кнігі «А было это так…», аўтар публікацыі «Литва: больно и обидно», надрукаванай у “Сельскай навіне”.

Творы:

1. Митин, И. Литва: больно, обидно и горько/ Иван Митин // Сельская новь. – 1990. -№53, 57, 58,60.

2. Митин, И. Осенний мотив: стихотворение / Иван Митин // Сельская новь. – 1990. – 6 ноября.

3. Митин, И. Іх было восемь: стихотворение / Иван Митин // Сельская новь. – 1987. – 17 сент.

4. Митин, И. Слава отважным: стихотворение / Иван Митин // Сельская новь. – 1987. – 2 янв.

5. Митин, И. Баллада о старом окопе / Иван Митин // Сельская новь. – 1986. – 1 мая.

6. Митин, И. Первомай: стихотворение / Иван Митин // Сельская новь. – 1985. – 1 мая.

7. Митин, И. Родине слава! / Иван Митин // Сельская новь. – 1985. – 1 мая.

8. Митин, И. Канонада на рассвете: воспоминания / Иван Митин // Неман. – 1990. -№7. – С. 137-157.

Літаратура аб жыцці і творчасці

1. Григорьев, А. Огневые версты войны [О творчестве И.И. Митина]/ А. Григорьев // Сельская новь. – 1988. – 1 сент.

КАВАЛЮК ЯЎГЕНІЯ

  (Яўгенія Трафімаўна, дзявоч. Сідаровіч, 13.03.1934,

в. Стральцы-2 Гродзенскага раёна)

Беларуская паэтка. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (1993). З заможнай сялянскай сям’і. У роднай вёсцы скончыла 2 кл. пачатковай школы, год вучылася ў в. Раўкі (Мастоўскі р-н), калі жыла ў цёткі. Сярэднюю адукацыю атрымала ў Гродне (беларуская СШ № 9), куды пераехала сям’я. Скончыла беларускае аддзяленне гістарычна-філалагічнага факультэта Гродзенскага педінстытута ў 1959 і ў тым жа годзе па сямейных абставінах перехала ў Рыгу. Тут настаўнічала ў школе (1959-78). Затым працавала загадчыкам метадычнага кабінета на кафедры марксізму-ленінізму ў Міжгаліновым інстытуце павышэння кваліфікацыі спецыялістаў народнай гаспадаркі Латвійскай ССР (1978-82), загадчыцай метадычнага кабінета на кафедры гісторыі КПСС Рыжскай Вышэйшай ваенна-палітычнай вучэльні (1982-87). З 1987 жыве з сям’ёй у Санкт-Пецярбургу, выкладае рускую мову і літаратуру ў СШ № 101. Вершы друкавала з 1952 у раённай газеце. У рэспубліканскай перыёдыцы – з 1961. Выдала зборнікі лірыкі “Маўклівыя скарбы” (1966), “Кропля бурштыну” (1974), зборнік вершаў і паэм “Імгненняў след” (1087). Выйшла кніжка паэзіі для дзяцей “Белае дзіва” (1964). Перакладае паэтаў Латвіі.

УЛАДЗІМІР ІВАНАВІЧ КАЯЛА

(02.01.1949, мяст. Скідзель Гродзенскага раёна)

Беларускі літаратуразнавец, педагог. Кандыдат філалагічных навук (1997). З сям’і службоўцаў. Скончыў СШ у Скідзелі. У 1967-71 вучыўся на філфаку (аддзяленне рускай мовы і літаратуры) Гродзенскага педінстытута, служыў у войску (1972-73). Працаваў дырэктарам 8-гадовай школы ў в. Старадубавая Гродзенскага р-на (1973-75), сакратаром Гродзенскага райкама камсамола (1975-77), дырэктарам СШ у в. Каменка Гродзенскага р-на (1977-90), выкладчыкам кафедры рускай і замежнай літаратуры Гродзенскага універсітэта (1990-93). З 1993 выкладае на кафедры беларускай літаратуры гэтага ўніверсітэта (з 1998 – на пасадзе дацэнта).

Друкуецца як літаратуразнавец з 1992. Навуковыя інтарэсы звязаны з праблемамі старажытнай беларускай літаратуры, развіццём жанру беларускай байкі.

БІБЛІЯГРАФІЯ

1. Пяткевіч, А. Каяла У.І. / А. Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны/ А. Пяткевіч. –2000. – С. 145-146.

2. Каяла, У. Адам Міцкевіч і Францішак Багушэвіч: ля вытокаў станаўлення баечнага жанру / У. Каяла // Творчество Адама Мицкевича и современная мировая культура / У. Каяла; под ред. С.Ф. Мусиенко. – Гродно: УО “Гродн. Гос. Ун-т. им. Я. Купалы”;, 2010. – С.146 -150.

3. Каяла, У. Тэма сямейнага выхавання ў працах Сімяона Полацкага / У. Каяла // Творчасць Зоф’і Наклоўскай і славянскія культуры: матэрыялы міжнароднай навуковай канферэнцыі. 17-18 мая 2004 г. – Гродна, 2005. – С.187-192.

КРАЎЦОЎ МАКАР

(сапр. Прозвішча Касцевіч Макар Мацвеевіч,

18.08.1891, в. Баброўня Гродзенскага раёна – 1939г.)

Беларускі пісьменнік (паэт, публіцыст, перакладчык). З заможнай сялянскай сям’і. Скончыў царкоўна-прыходскую школу ў в. Галавачы (Гродзенскі р-н), Свіслацкую настаўніцкую семінарыю (1910). Працаваў у школе. З 1915 – у войску, пасля ваеннай вучэльні – на Паўночна-Заходнім фронце. Дэлегат Усебеларускага кангрэса (снежань 1917). Настаўнічаў у Мінску (1917-18). Выкладаў на курсах беларусазнаўства пры Мінскай гарадской думе (1918). Удзельнічаў у рабоце Рады БНР у Мінску і Гродне (1918-19). Працаваў у Радашковіцкай беларускай гімназіі (1922-23). Жыў у Вільні. Рэдагаваў часопіс “Саха” (1923). З 1927 актыўна ўдзельнічаў у рабоце Беларускага навуковага таварыства. Друкаваўся (з 1916) у перыёдыках “Гоман”, “Звон”, “Беларускае жыццё”, “Беларуская ведамасць”, “Беларусь”, “Наша думка”, “Маланка”, “Сялянская ніва”, “Беларуская культура”, “Беларускі дзень”. Арганізоўваў у родных мясцінах беларускія канцэрты, спектаклі. У 30-я адыйшоў ад літаратурнай творчасці. Быў беспрацоўным. Сябра галоўнай управы ТБШ у 1936-37. У кастр. 1939 працаваў у рэдакцыі газеты “Віленская праўда”. Неўзабаве рэпрэсаваны, загінуў у зняволенні. Выдаў у Вільне працу пра гісторыю БНР “Рада Беларускай народнай Рэспублікі” (1921), свае пераклады на беларускую мову кніг: “Алеся” А. Купрына (1923), “Мцыры” М. Лермантава (1924), “Расказы аб вялікіх падзеях розных часоў і народаў” М. Рубакіна (1924), “Дэман” М. Лермантава (1926), “Бартэк-пераможнік” Г. Сянкевіча (1926), “Сляпы музыка” У. Караленкі (1928), “Прынц і жабрак” М. Твэна (1928), “Для дзяцей” Л. Талстога (1928), “Тарас бульба” М. Гогаля (1929).

 Творы

1. Краўцоў, М . Успаміны пра Усебеларускі з’езд 1917 г. / М. Краўцоў // Памяць. – С. 98-110.

2. Краўцоў, М. Мы выйдзем шчыльнымі радамі: верш / М. Краўцоў// Памяць. – С. 100.

3. Краўцоў, М. Гімн / М. Краўцоў// Сельская навіна. – 1991. – 17 сентября.

Літаратура аб жыцці і творчасці

1. Арлоў, У. Макар Краўцоў : [(1891, в.Баброўня Гродзен. р-на - 1939, Беласток)] / Уладзімір Арлоў ; фота // Імёны свабоды. - . - C.166-167

2. Буднік, І.Ф. Імя яго паўстае з забыцця / І.Ф. Буднік // Філалагічнае краязнаўства Гродзеншчыны (матэрыялы і даследаванні) : зб. навук. арт. / рэдкал.: М. А. Даніловіч [і інш.]. - Гродна, 2017. — Вып. 6. — С. 170—176.

3. Гарун, М. Макар Краўцоў/ М. Гарун // Гісторыя беларускай літаратуры/ М. Гарун. – Вільня, 1920.

4. Гесь, А. Макар Краўцоў пра Усебеларускі зэезд/ А. Гесь // Спадчына. – 1991. -№1.

5. Дзелянкоўскі, М. Гэты гімн спявалі/ М. Дзелянкоўскі // Сельская навіна. – 1991. – 7 верасня.

6. Дзелянкоўскі, М. Край паэтаў/ М. Дзелянкоўскі // Беларуская мінуўшчына. – 1993. - №5-6. – С. 65.

7. Краўцоў Макар // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6-ці т. Т.4. – Мн., 1997. – С. 254.

8. Краўцоў Макар // Беларуская энцыклапедыя ў 18-ці т. Т.8. – Мн., 1999. – С. 467.

9. Паэзія першай паловы XXстагоддзя : міжваенны перыяд / [укладанне і каментарыі А. І. Шамякінай] ; навуковы рэдактар Я. А. Гарадніцкі. - Мінск : Мастацкая літаратура, 2017. - 509, [1] с.. - (Залатая калекцыя беларускай літаратуры: у 50 т. ; т. 15)

10. Пяткевіч, А. Краўцоў Макар / А. Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны/ А. Пяткевіч. – 2000. – С. 162-163.

11. Пяткевіч, А. Макар Краўцоў / А. Пяткевіч // Літаратурная Гродзеншчына / А. Пяткевіч. – 1996. – С. 26-27.

12. Расстраляная літаратура : творы беларускіх пісьменнікаў, загубленых карнымі органамі бальшавіцкай улады / [укладанне Л. Савік, М. Скоблы, К Цвіркі ; прадмова А. Сідарэвіча ; каментар М. Скоблы, К. Цвіркі]. - Мінск : Кнігазбор, 2008. - 692 с., [8] л. іл.. - (Беларускі кнігазбор)

13. Токць, С. Баброўня - вёска паэтаў : да пытання аб генеалогіі сялянскага роду Касцевічаў / Сяргей Токць ; фота // Беларускі гістарычны часопіс. - 2013. — № 1. — С. 15 — 21.

14. Токць, С. М. Баброўня — вёска паэтаў: да пытання аб генеалогіі сялянскага роду Касцевічаў / Сяргей Токць // Беларускі гістарычны часопіс. - 2013. — № 1. — С. 15—21.

15. Цыхун, А. “Мы выйдзем шчыльнымі радамі…”: лес і вершы Макара Краўцова / А. Цыхун // ЛіМ. – 1990. -№ 11. – С. 16.

16. Цыхун, А. П. Мы выйдзем шчыльнымі радамі: лес і вершы Макара Краўцова / А. Цыхун // Памяць. Гіст. дакум. хронікі Гродзенскага р-на/ А. Цыхун. – Мн., 1993. – С. 97-98.

17. Цыхун, А. Славутыя сыны з Баброўні / А. Цыхун // Сельская навіна. – 1996. – 14 лют.

МАЗАЛЕЎСКАЯ ЛЮБОЎ ІВАНАЎНА

(12.01.1903, маентак Каўшы Мастоўскага р-на – 18.07.1964)

Беларускі тэатральны рэжысёр, актрыса і педагог. Заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі (1957г.). З заможнай сялянскай сям'і. Вучылася дома ў прыватнага настаўніка, у прыхадской школе ў Скідзелі (1913 - 1915гг.). Затым сям'я эвакуіравалася ў г. Навазыбкаў Чарнігаўскай губерні, тут вучылася ў гімназіі. У 1917 годзе вярнуліся дадому. Скончыла прыватную жаночую гімназію ў Гродна (1918г.). У гады Грамадзянскай вайны добраахвотна ўступіла ў рады Чырвонай Арміі. Працавала супрацоўнікам па ліквідацыі непісьменнасці чырвонаармейцаў, арганізоўвала мастацкую самадзейнасць, ставіла спектаклі. У 1926 г.. скончыла Беларускую драматычную студыю ў Маскве. У 1926-1930 гг. актрыса Беларускага тэатра ім. Я. Коласа. У 1930-1936гг. на кінастудыі "Савецкая Беларусь". У гады Вялікай Айчыннай вайны Л. Мозалевская была на фронце ў складзе брыгады БДТ-2. Пасля вайны скончыла аддзяленне ўдасканалення рэжысёраў Дзяржаўнага тэатральнага мастацтва ім. А.В. Луначарскага ў г. Масква. У 1936-1951гг. рэжысёр Беларускага тэатра ім. Я. Коласа. У 1952-1955гг. рэжысёр-пастаноўшчык Беларускага тэатра ім. Я. Купалы. Адначасова ў 1953-1959гг. выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце. Арганізатар і ў 1955- 1961гг. і 1963-1964гг. галоўны рэжысёр Беларускага рэспубліканскага тэатра юнага гледача, трупа якога складалася пераважна з выпускнікоў яе курсу. Характэрная акторка, стварыла каларытныя, псіхалагічна вывераныя сцэнічныя вобразы. Сярод роляў: Агата ( "Паўлінка" Я. Купалы), Сцепаніда ( "Згуба ваўка" Э. Самуйлёнка), Караліна ( "Вайна вайне" Я. Коласа) і інш. Рэжысёр спектакляў "Падступства і каханне" Ф. Шылера (1946. , Саўмен. з І. Самбуровым), "Аксамітны сезон" М. Пагодзіна (1948г.), "Напярэдадні" паводле І. Тургенева (1950г.), "Макар Дуброва" А. Корнейчука (1952.), "Чайка" А. Чэхава (1954г.), "Пакуль вы маладыя" І. Мележа, "Кветка папараці" І. Козела (абодва 1957г.), "Не верце цішыні" І. Шамякіна, "За лясамі дрымучымі" А. Вольскага і П. Макаля ( абодва 1958г.), "Над хвалямі Серабранкі" І. Козела (1961г.) і інш.

Лепшыя пастаноўкі Мазалеўской Л.І. ў Беларускім рэспубліканскім тэатры юнага гледача: "Горад майстроў" Т. Габа (1956г.) і "Не ўсе кату масленіца" А. Астроўскага (1956г.), "У пошуках радасці" В. Розава (1958г.), "Рэвізор" Н . Гогаля (1960г. з Л. Біруковай); ў тэатры ім. Я Купалы - "Пакуль мы маладыя" І. Мележа (1957г.) І асабліва вялікі поспех мела яе пастаноўка "Прыбытковае месца" А. Астроўскага (1953г.).

Здымалася ў кіно ( "баях насустрач", "Жанчына", "Дзеці партызана" і інш.). З 1992 года прысуджаецца прэмія яе імя ў галіне тэатральнага мастацтва. У 2003 годзе ў паштовы зварот ўведзена паштовая картка з арыгінальнай маркай, прысвечанай 100-годдзю з дня нараджэння актрысы.

Літаратура аб жыцці і творчасці

1. Бур’ян, Б. Мазалеўская Любоў Іванаўна / Б. Бур’ян // Энц. літаратура і мастацтва ў 5-ці т. Т.3. – Мн., 1986. – С. 390-391.

2. Любоў Мазалеўская / фота // Хрэстаматыя па гісторыі беларускага тэатра і драматургіі XX– пачатак XXIстагоддзя. - . –  С. 218.

3. Мазалеўская Л.І. // Тэатральная Беларусь. Энцыклапедыя ў 2-х т. Т.2. – Мн., 2003. – С. 60.

4. Няфёд, У. Гісторыя беларускага тэатра / У. Няфёд. – Мн., 1982.

5. Стэльмак, У. Выхавальніца акцёрскай моладзі (Л.І. Мазалеўская)/ У. Стэльмак // Майстры беларускай сцэны. – Мн., 1960.

6. Пяткевіч, А. Мазалеўская Любоў Іванаўна / А. Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны / А. Пяткевіч. – 2000. – С. 193-194.

МІКУЛІЧ НАДЗЕЯ АНАТОЛЬЕЎНА

(14.01.1953, мяст. Скідзель)

Беларуская спявачка, кампазітар. З сям’і рабочага. У 1955-62 жылі ў Данецку, дзе бацька працаваў шахцёрам. Тут скончыла 2 класы. З 1962 – у Гродне. Вучылася у СШ № 12, адначасова – у музычнай школе па класу акардэона (1962-68). Скончыла музычна-педагагічную вучэльню (аддзяленне харавога дырыжыравання) у 1972. Пад час вучобы актыўна ўдзельнічала ў канцэртах як спявачка і музыкант (акардэон, гітара). Працавала у Беларускай філармоніі (1972-93), выступала як сольная спявачка (пад акампанемент гітары) у самастойных канцэртах, таксама з рознымі калектывамі (”Верасы”, “Сябры”, “Сузор’е”, “Купалінка”). Кіравала эстрадным калектывам, працавала з дзецьмі ў студыі эстраднай песні “Мульцік”. Спявала на Беларускім радыё, на канцэртных пляцоўках Беларусі, краін СНД, Балгарыі, Германіі, Бельгіі, Чэхіі, Славакіі, Фінляндыі, Літвы, Латвіі, Сірыі, Лаоса. Выконвае песні Я. Глебава, І. Лучанка, Л. Захлеўнага, В. Іванова, І. Паліводы, Д. Даўгалёва, Э. Ханка, В. Сярых, Э. Зарыцкага, свае песні на словы Н. Гілевіча, А. Вярцінскага, В. Аколавай, Н. Тулупавай, Я. Бароўскага, беларускія народныя песні ва ўласнай апрацоўцы. Рыхтуе свае праграмы.

МІХАСЬ ВАСІЛЁК (сапр. Касцевіч Міхаіл Восіпавіч)

14.11.1905, в. Баброўня Гродзенскага р-на – 03.09.1960

Беларускі паэт. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў з 1945 г. З сям’і лесніка. У час першай сусветнай вайны  - у бежанстве на Паволжы. У г. Казлове атрымаў сярэднюю адукцыю. Вярнуўся на радзіму ў 1922 г. на бядняцкай гаспадарцы, дзейнічаў у беларускім руху. Быў актывістам Грамады, ТБШ.

У 1926 - 1928 гг. служыў у войску у Гродне. Працаваў у часопісе “Маланка” (1928г.) У 1939 г. мабілізаваны, удзельнічаў у вайне, трапіў у нямецкі палон, дзе веў патрыятычную работу сярод беларусаў. У жніўня 1941 г. уцек дадому, тут працаваў антыфашысцкім падполлі, у 1944 г. быў у патрызанах. Затым працаваў у Скідзельскай раеннай газеце “Чырвоны сцяг” (1944-1946гг). З 1950 г. жыў у Гродне, працаваў у абласной газеце “Гродзенская праўда”, друкаваўся з 1926 г. У газетах: “Народная справа”, “Наш голас”, “Народны звон”, “Наша воля”, “Беларускі дзень”, “Наша праўда”, “Беларуская газета”, часопісах “Маланка”, “Калассё”, “Нёман”, “Снапок”. Выдаў у Вільні зборнік вершаў “Шум баравы” (1929), “З сялянскіх ніў” (1937). Рукапіс адной кнігі знішчаны паліцыяй у 1934 г. Друкаваў апавяданні. Пасля вайны ў Мінску выйшлі “Выбраныя вершы” (1950 г.), “Выбраныя творы” (1955 г.), “Зоры над Неманам” (1963 г.), “Вершы” (1973 г.).

Творы:

1. Васілек, М. Шум баравы [Тэкст] / Міхась Васілек. – Вільня, 1929.

2. Васілек, М. З сялянскіх ніў [Тэкст] / Міхась Васілек. – Вільня, 1937.

3. Васілек, М. Выбраныя вершы [Тэкст] / Міхась Васілек. – Мн., 1950.

4. Васілек, М. Выбраныя творы [Тэкст] / Міхась Васілек. – Мн., 1955.

5. Васілек, М. Зоры над Неманам [Тэкст] / Міхась Васілек. – Мн., 1963.

6. Васілек, М. Вершы [Тэкст] / Міхась Васілек. – Мн.: Маст. літ., 1973. – 174 с.

7. Васілек, М. Вершы [Тэкст]// Ростані волі. – Мн., 1990. – С. 166 – 192.

8. Васілек, М. Як я пана перанес; Эх, каб грошы…; Камсамолец Янка; Зварот з няволі [Тэкст]: вершы // Памяць : гіст. – дакум. Хроніка Гродзенскага р-на. – Мн., 1993. – С. 94-96.

9. 9.Васілек, М.Я. Купала; Гарэлка [Тэкст]: вершы // Гродзенская праўда. – 2000. – 11 ліст.

10. 10.Дзень паэзii, 2005 / укладанне В. Шніпа. - Мінск: Мастацкая лiтаратура, 2005. - 318 c.

11. 11.Васiлек, М. "Сэрца шчырага парывы" / М. Васілек // Роднае слова. -  2005. -  №11. -  C. 12.

12. 12.Васілёк, М. Шум баравы : вершы / Міхась Васілёк ; выданьне Р. Шырмы. - [Рэпрынтнае выданне]. - Гродна : ЮрСаПрынт, [2017]. - 111 с.

13. 13.Гродна ў вершах і песнях: і памяць, і пашана, і любоў... / [укладальнікі: Л .А. Кебіч, А. І. Ласмінскі]. - Гродна : Гродзенская друкарня, 2008. - 239 с.

Літаратура аб жыцці і творчасці:

1. Буднік, І.Ф. Паэт Міхась Васілек [Тэкст] / І. Ф. Буднік // Памяць: гістарычна – дакумен. хроніка Гродзенскага р-на. – Мн., 1993. – С. 93-94.

2. Васілек Міхась [Тэкст] // БелСЭ у 30-ці т. Т.2. – Мн., 1970. – С.614.

3. Василек М. [Текст]// Гродно: энцикл. справочник. – Мн., 1989. – 96с.

4. Васілек М. [Тэкст]// Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6-ці т. Т.2. – Мн., 1994. – С.229.

5. Васілек Міхась [Тэкст] // Пісьменнікі Савецкай Беларусі : кароткі даведнік. – Мн., 1981. – С.63-64.

6. Васілек Міхась [Тэкст] // Энцыкл. літ і маст-ва Беларусі ў 5-ці т. Т.1. – Мн., 1984. – С. 582.

7. Васілёк, М. Урывак з аўтабіяграфіі [Тэкст] / М. Васілёк // Памяць : гістарычна-дакумен. хроніка Гродзенскага раёна. – Мн., 1993. – С.96.

8. Дзелянкоўскі, М. Наш Васілёк [Тэкст] // М. Дзелянкоўскі // Сяброўствы. Знаёмствы. Сустрэчы. – Мн., 1992. – С. 3-18.

9. Калеснік, У. Міхась Васілек [Тэкст] / У. Калеснік // Лесам пазнанае/ У. Калеснік. – Мн., 1982. – С.31 – 115.

10. Карпюк, А. Прызнанне[Тэкст]/ А. Карпюк // Наднеманскія былі. – Мн., 1968. – С. 284 -286.

11. Лабовіч, А. Партрэты знаных і нязнаных / Антон Лабовіч. - Гродна, 2006. - 111с. ББК 63.3(4Беи)-8

12. Мікуліч, М. У. Міхась Васілёк. Паэзія давераснёўскага перыяду : да 100-годдзя з дня нараджэння / М.У.Мiкулiч. - Мн., 2004. - 33с.

13. Мікуліч, М. У. Міхась Васілёк. Паэзія давераснёўскага перыяду : да 100-годдзя з дня нараджэння / М.У.Мiкулiч. - Мн. : Беларускi кнiгазбор, 2005. - 24с.

14. Мікуліч, М. У. Паэзія Казіміра Сваяка [(1890, в. БаранiАстрав. р-на - 1926)] і Міхася Васілька [(1905, в. Баброўня Гродзен. р-на - 1960, Гродна)] 1920-х гадоў: канцэпцыя духоўна-мастацкай свядомасці / М. У. Мікуліч // Беларуска-польскія культурна-моўныя ўзаемадачыненні: ад гісторыі да сучаснаці : зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Цэнтр даслед. беларус. культуры, мовы і літ., Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа ; Ін-т славістыкі Пол. акад. навук ; [пад агульнай рэд. І. Л. Капылова]. - Мінск, 2016. — С. 359—378.

15. Пасяўцова, М. “Я ўсяго Васілек…” [Тэкст]/ М. Пасяўцова // Наднеманскія былі. – Мн., 1968. – С.271 – 283.

16. Паэзія перыяду Вялікай Айчыннай вайны / навуковы рэдактар Я. А. Гарадніцкі ; [укладанне, прадмова, каментарыі А. Я. Гарадніцкага]. - Мінск : Мастацкая літаратура, 2020. - 829, [1] с.. - (Залатая калекцыя беларускай літаратуры: у 50 т. ; т. 19)

17. Петрашэвіч, Я. Міхасю Васільку : [верш пра бел. паэта] / Яўген Петрашэвіч ; фота // Гродзенская праўда. - 2013. — 22 чэрв. — С. 6. ББК 81+87

18. Пяткевіч, А. Міхась Васілёк / А. Пяткевіч // Гродзеншчына літаратурная. – Мн., 1996. – С.25-26.

19. Пяткевіч, А. Міхась Васілек [Тэкст] / А. Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны / А. Пяткевіч. – 2000. – С.48-49.

20. Самойла, Г.С. Асоба аўтара ў першай кнізе Міхася Васілька [(1905, в. Баброўня Гродзен. р-на - 1960, Гродна)] "Шум баравы" / Г.С. Самойла // Філалагічнае краязнаўства Гродзеншчыны (матэрыялы і даследаванні) : зб. навук. арт. / рэдкал.: М. А. Даніловіч, А. Э. Сабуць [і інш.]. - Гродна, 2018. — Вып. 7. — С. 266—278.

21. Токць, С. Баброўня - вёска паэтаў : да пытання аб генеалогіі сялянскага роду Касцевічаў / Сяргей Токць ; фота // Беларускі гістарычны часопіс. - 2013. — № 1. — С. 15 — 21.

22. Ушкевіч, П.М. "Гродзенская праўда" як асяродак станаўлення літаратурных талентаў (на прыкладзе творчасці рэгіянальных аўтараў) / П.М. Ушкевіч // Філалагічнае краязнаўства Гродзеншчыны (матэрыялы і даследаванні) : зб. навук. арт. / рэдкал.: М. А. Даніловіч, А. Э. Сабуць [і інш.]. - Гродна, 2018. — Вып. 7. — С. 283—286.

23. Чыгрын, С. Як пераносіў пана Міхась Васілёк / Сяргей Чыгрын ; фота // Наша слова. - 2018. — 5 верас. — С. 7.

Матэрыялы з перыядычных выданняў:

1. Барысаў, І. На радзіме паэта [Тэкст] / І. Барысаў // Сельская навіна. – 1995. – 4 ліст.

2. Барысаў, І. Ушанаваць памяць [Тэкст] / І. Барысаў // Сельская навіна. – 2000. – 1 ліст.

3. Барысаў, І. Юбілейная ўрачыстасць [Тэкст] / І. Барысаў // Сельская навіна. – 1995. – 22 ліст.

4. Бічэль, Д. Плач жонкі Валька Галіны Касцевіч [Тэкст]: верш / Д. Бічэль // Гродзенская праўда. – 2000. – 11 ліст.

5. Борисов, И. Юбилейный вечер [Текст] / И. Борисов // Сельская новь. – 1990. – 6 декабря.

6. Будник, Н. Михась из деревни Бобровня [Текст] / Н. Будник // Сельская новь. – 1985. – 13 июля.

7. Голуб, Ю. Неба колер у жыцце [Тэкст] / Ю. Голуб // Гродзенская праўда. – 2000. – 11 ліст.

8. Дзелянкоўскі, М. Край паэтаў [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Беларуская мінуўшчына. – 1993. - № 5-6. – С. 64- 65.

9. Дзелянкоўскі, М. Наш Васілек [Тэкст] / М. Дзелянкоўскі // Гродзенская праўда. – 2000. – 11 ліст.

10. Кудлачев, В. Оружием и словом [Текст]: стихотворение / В. Кудлачев // Сельская новь. – 1985. – 14 ноября.

11. Лукашенко, Т. На родине поэта [Текст]/ Т. Лукашенко // Сельская новь. – 1985. – 23 ноября.

12. Марціноўскі, П. У маладыя гады [Тэкст]/ П. Марціноўскі // Гродзенская праўда. – 2000. – 11 ліст.

13. Прыходзька, П. Васільковае поле [Тэкст]: верш / П. Прыходзька // Сельская новь. – 1985. – 23 ноября.

14. Пяткевіч, А. Паэзія з сялянскіх нiў/ А. Пяткевіч // Роднае слова.- 2005.- №11.- C.9-11

15. Пяткевіч, А. [Пра М. Васілька] [Тэкст] / А. Пяткевіч // Гродзеншчына літаратурная. – Мн., 1996. – С.25-26.

16. Салей, А. Музей імя Міхася Васілька / А. Салей // Роднае слова.- 2005.- №11.- C.110

17. Салей, А. “Прыйдзе шчасця пара залатая…” [Тэкст]/ А. Салей // Гродзенская праўда. – 2005. – 9 ліп. – С.12.

18. Самойла, Ф. Пра жыцце сям’і Таранкаў і дружбе з Васільком [Тэкст] / Ф. Самойла // Сельская навіна. -1995. – 11 ліст.

19. Сідарчук, Н. Вернасць роднаму слову [Тэкст] / Н. Сідарчук // Гродзенская      праўда. – 1993. – 31 жніўня.

20. Стадуб, А. Трыпціх. Памяці Міхася Васілька [Тэкст]/ А. Стадуб // Гродзенская праўда. – 2005. – 13 жніўня. – С.12.

21. Ушкевіч, М. Эліза Ажэшка, Міхась Васілёк ці Ян Каханоўскі? : імёны якіх славутых жыхароў Гродна трапілі ў першы спіс гісторыка-культурнай спадчыны / Маргарыта Ушкевіч ; фота аўт. // Звязда. - 2019. — 1 лістап. — С. 1, 4.

22. Цыхун, А.П. Светлы вобраз [Тэкст]/ А.П. Цыхун // Сельская новь. – 1985. – 14 ноября.

23. Яловчик, Л. Гордость за поэта [Тэкст] / Л. Яловчик // Сельская новь. -1985. – 14 ноября.

ПЯШКО ІВАН РЫГОРАВІЧ

(04.12.1941 в. Ляшчыцы Гродзенскага р-на)

Беларускі пісьменнік (празаік, публіцыст), журналіст. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (1998). З сялянскай сям’і. Скончыў СШ у Скідзелі (Гродзенскі р-н). Вучыўся у тэхнічнай вучэльні №7 г. Гродна (1958-59). Працаваў электрыкам УНР-112 у Гродне (1959-60). Служыў у войску (1960-63). Вучыўся на гістфаку Гродзенскага педінстытута (1963-67). Затым быў арганізатарам пазакласнай і пазашкольнай работы ў Каменскай СШ Шчучынскага р-на (1967-68), дырэктарам Грамавіцкай 7-годкі Шчучынскага р-на (1968-73). У 1974-75 вучыўся на сцэнарным аддзяленні Вышэйшых курсаў сцэнарыстаў і рэжысёраў (Масква). Нядоўга настаўнічаў у Жалудку Шчучынскага р-на (1976). Быў лектарам Шчучынскага райкама КПБ (1976-77), сакратаром парткома саўгаса “Пратасаўшчына” Шчучынскага р-на (1977-83). Затым – на журналісцкай працы. У 1983-84 – загадчык сельгасаддзела ў Шчучынскай райгазеце “Савецкая вёска”, з 1984 – намеснік рэдактара “Савецкай вёскі” (“Дзянніцы”). Друкаваўся як празаік ў газеце “Савецкая вёска” з 1967, у рэспубліканскіх выданнях – з 1970. Выпусціў зборнікі празаічных твораў “Чырвоная клубніка” (1977), “Марго з Казарэзаў” (1992), аповесць “Сцэнарый сямідзесятых” (1997).

Творы:

1. Пешко, И. Валюта / Иван Пешко // Неман. – 2009. - №5. – С.106 – 120.

2. Пяшко, І. Р. Сінія васількі: апавяданні / Іван Пяшко. Надзейка-чарадзейка: казкі / Ганна Скаржынская ; [мастак А. В. Жыткевіч]. - Мінск: Звязда, 2016. - 286, [1] с.

3. Самая чароўная кветка: аповесці, апавяданні / Алесь Аляшкевіч; уклад. А. Лесавік. - Мн.: Мастацкая лiтаратура, 2010. - 318с..

Літаратура аб жыцці і творчасці:

1. Кузнячэнкава, Т. Ад рукапісу да кнігі / Таццяна Кузнячэнкава // Гродзенская праўда. - 2015. — 18 крас. — С. 8.

САМОЙЛА ГАЛІНА ІГНАЦЬЕЎНА

(нар. у 1960 г., в.Бандары Гродзенскага раёна)

Галіна Самойла нарадзілася ў в. Бандары Гродзенскага раёна. Пісьменніца вырасла ў сям’і настаўнікаў-філолагаў – маці выкладала ў вясковай школе рускую мову і літаратуру, бацька – беларускую. Галіна Самойла прызнаецца, што шмат хто з яе родных пісаў вершы, прынамсі ў юнацтве, а яшчэ сярод сваякоў пісьменніцы – вядомы заходнебеларускі паэт Міхась Васілёк.  Гэта, верагодна, і склала пэўны творчы бэк-граўнд з самага дзяцінства.

Скончыла філалагічны факультэт Гродзенскага педагагічнага інстытута імя Янкі Купалы. Вершы піша з дзяцінства, друкуецца са школьных гадоў. Першыя публікацыі адбыліся ў часопісе «Бярозка», газеце «Піянер Беларусі», раённай газеце «Сельская навіна». Паэтэса выдала два сямейныя зборнікі вершаў: «Сола трох галасоў» – з маці і братам, «Между светом и тьмой» – з маці і мужам. Жыве і працуе ў Гродна. У 2011 годзе ў «Беларускім рэспубліканскім літаратурным фондзе» выйшла кніга вершаў і прозы гродзенскай паэтэсы пад тытулам «Зоркі над маўклівай адзінотай».

Творы:

1. На Нёманскай хвалі: літаратурны альманах / [рэдкалегія: Л. А. Кебіч і інш.] ; Гродзенскае абласное аддзяленне грамадскага аб'яднання "Саюз пісьменнікаў Беларусі № 1. - Гродна : Гродзенская друкарня, 2009

2. На Нёманскай хвалі: літаратурны альманах / [рэдкалегія: Л. А. Кебіч і інш.]; Гродзенскае абласное аддзяленне грамадскага аб'яднання "Саюз пісьменнікаў Беларусі № 2. - Гродна : Гродзенская друкарня, 2011

3. На Нёманскай хвалі: літаратурны альманах / [рэдкалегія: Л. А. Кебіч і інш.]; Гродзенскае абласное аддзяленне грамадскага аб'яднання "Саюз пісьменнікаў Беларусі № 4. - Гродна : Гродзенская друкарня, 2014. - 224 с.

4. Гродна ў вершах і песнях: і памяць, і пашана, і любоў... / [укладальнікі: Л.А. Кебіч, А. І. Ласмінскі]. - Гродна: Гродзенская друкарня, 2008. - 239 с.

5. Дабравест: вершы / Маскоўскі патрыярхат, Беларуская Праваслаўная Царква, Гродзенская епархія; [укладанне, прадмова А. Брусевіча; аўтар ідэі: іерэй Павел Каспяровіч]. - Гродна: Гродзенская друкарня, 2017. - 88 с.

6. Ермашкевіч, Б. І. Абярэг : вершы / Браніслаў Ермашкевіч ; [прадмова Г. Самойлы]. - Гродна : ЮрСаПринт, 2012. - 177, [2] с

7. Новы замак: літаратурны альманах. Гродна. MMXVІII (Вып. 7) / [галоўны рэдактар: Я. Трацяк; рэдакцыйная рада: Ю. Голуб і інш.; укладанне: Я. Траццяк] ; Гродзенскае абласное аддзяленне грамадскага аб'яднання "Саюз беларускіх пісьменнікаў". - Мінск: Кнігазбор, 2019. - 287 с.

8. Па праву жывога: кніга-прызнанне сучасных беларускіх паэтаў да 70-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў / [сладальнік Т. Ф. Рослік]. - Мінск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2014. - 469, [1] с.

9. Самойла, Г. С. Зоркі над маўклівай адзінотай: вершы і проза / Галіна Самойла. - Мн., 2011. - 192с.

10. Самойла, Ф. І. Сола трох галасоў: зборнік вершаў / Ф. І. Самойла,Г. С. Самойла, В. С. Самойла; уступны артыкул С. Габрусевіча. - Гродна, 2001. - 105 с.

Літаратура аб жыцці і творчасці

1. Вішнеўская, Т. Для маіх вершаў яшчэ настане час... / Татьяна Вишневская; фото // Вечерний Гродно. - 2019. — 13 февр. — С. 27.

2. Прынятыя ў Саюз пісьменнікаў Беларусі // Лiтаратура i мастацтва.- 2006. - 1 снеж. - C.3

3. Сушко, Т. Душы паэта хапае на ўсіх / Ганна Сцяпанчанка; фота // Краязнаўчая газета. - 2018. — № 44. — С. 5.

4. Самойла, Г. Служэнне Зямлі / Галіна Самойла // Літаратура і мастацтва. – 2007. – 19 кастр. – С.6.

САМОЙЛА ФАІНА ІГНАЦЬЕЎНА

Ф.І. Самойла жыве ў в. Бандары Скідзелскага р-на. Больш за 30 адоў яна аддала педагагічнай дзейнасці ў 8-гадавой школе роднай вёскі, працуючы настаўніцай беларускай мовы. Яна з’яўляецца двустрэчнай сястрой паэта М. Васілька. Бацька Фаіны Ігнацьеўны быў родным братам маці Міхася Васілька.

Фаіна Ігнацьеўна з маладосці захапляецаа складаннем вершаў, якіх набралося ўжо больш за 200, яна піша аб прыродзе роднага краю, аб чалавечнай годнасці, аб маралі і на іншыя тэмы.

Яе вершы ахвотна друкуюць на сваіх старонках многія перыядычныя выданні, такія як “Гродзенская праўда”, “Сельская навіна”, “Работніца і сялянка”.

Барысаў І.А. // Сельская навіна. – 1995. – 22 лютага.

Творы:

1. Гродна ў вершах і песнях: і памяць, і пашана, і любоў... / [укладальнікі: Л.А. Кебіч, А. І. Ласмінскі]. - Гродна : Гродзенская друкарня, 2008. - 239 с.

2. Самойла, Ф. Белыя ружы і цішыня: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1991. – 14 лют.

3. Самойла, Ф. Вясельнае віншаванне ў Крушніках: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1995. – №42.

4. Самойла, Ф. Вясковай ткачысе: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1995. – №52.

5. Самойла, Ф. Галасы зямлі: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1995. – 1 сакав.

6. Самойла, Ф. Дрыготкія промні…: верш / Ф. Самойла // Сельская новь. – 1989. – 19 авг.

7. Самойла, Ф. З народнага: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1994. – 21 снеж.

8. Самойла, Ф. Зіма; Позірк: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1996. – 17 студз.

9. Самойла, Ф. І. Сола трох галасоў : зборнік вершаў / Ф. І. Самойла, Г. С. Самойла, В. С. Самойла ; уступны артыкул С. Габрусевіча. - Гродна, 2001. - 105 с.

10. Самойла, Ф. Калі месяц з-за хмаркі бліснуў: верш / Ф. Самойла // Гродз. праўда. – 1996. – 6 студз.

11. Самойла, Ф. Лес і я: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1996. – 14 верас.

12. Самойла, Ф. Не чакала: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1996. – 10 ліп.

13. Самойла, Ф. Не чакала: верш/ Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1994. – 5 сакав.

14. Самойла, Ф. У Крушніках: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1996. – 12 чэрв.

15. Самойла, Ф. Усход сонца: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1991. – 20 жніўня.

16. Самойла, Ф. Шалела восень: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1994. – 7 верас.

17. Самойла, Ф. Яблыня: верш / Ф. Самойла // Сельская навіна. – 1995. – 28 кастр.

Літаратура аб жыцці і творчасці

1. Барыса, І.А. Захапленне [Аб творчасці Ф.І. Самойла] / І. А. Барысаў // Сельская навіна. – 1995. – 22 лют. - №14.

2. Іваноўскі, В. Мовай траў-чабароў, медуніц, верасоў [Аб творчасці Ф.І. Самойла] / В. Іваноўскі // Сельская навіна. – 2001. – 6 кастр. – С. 1-2.

3. Сельская паэтэса [Аб Ф.І. Самойла]// Аркуш. – 1999. - №1. – С. 2.

СЯРГЕЙ МІХАЙЛАВІЧ КРЫВЕЦ

(1909-28.04.1945гг., псеўданімы: С.Пастушок, Сярожа Пастушок, Сымон Табала)

Беларускі паэт, таленавіты творца. Ураджэнец в. Сухінічы Мастоўскага раёна, ён пражыў нядоўгае, але досыць драматычнае жыцце. Нарадзіўся будучы паэт у вёсцы Дубна Гродзенскага павета (цяпер Мастоўскі раён Гродзенскай вобласці) у беднай сялянскай сям’і. У дзяцінстве страціў бацьку і рана пачаў працоўнае жыццё. У 1915-1921 гг. разам з сям’ёй быў у бежанстве ў Саратаўскай губерніі. Два гады вучыўся ў мясцовай школе, дзе выявіў здольнасці ў маляванні. Пасля вяртання на радзіму быў пастухом, парабкам, рабочым на будоўлі, маляром. Настойліва займаўся самаадукацыяй, шмат чытаў, грунтоўна вывучаў мовы, а таксама рускую, савецкую і заходнюю літаратуры. У 1925 годзе абраны сакратаром гуртка Таварыства беларускай школы. Праводзіў культурна-асветніцкую работу на вёсцы. Шмат чытаў, захапляўся творамі Я.Коласа. У 1930—1933 гг. жыў у Гродна, працаваў цесляром, працягваў пісаць вершы. У верасні 1939 года вершам “Да нас заляцеў чырвоны вырай” вітаў прыход Чырвонай Арміі. Пасля ўз’яднання Усходняй і Заходняй Беларусі С.Крывец вучыўся ў Беластоцкім педагагічным інстытуце (1940-1941), падчас нямецкай акупацыі жыў і працаваў у Беластоку. У 1944 годзе быў прызваны ў Чырвоную Армію. У пераможным 1945 годзе радавы 731-га стралковага палка Сяргей Крывец прыняў свой апошні бой. Падчас штурму Гдыні быў цяжка паранены і неўзабаве памёр. Пахаваны на могілках горада Кёнітца. Цяпер гэты населены пункт мае назву Хойніц.

Пісаць вершы С.Крывец пачаў пад уплывам рэвалюцыйна-вызваленчага руху. Яго літаратурным настаўнікам быў Рыгор Шырма. Пазней перапісваўся з М.Танкам, браў у яго ўрокі творчасці. Друкаваўся ў прагрэсіўных заходнебеларускіх выданнях, напрыклад, ў папулярным выданні “Новая дарога”.

У 1928 годзе заходнебеларускі часопіс “Заранка” надрукаваў першы верш С.Крыўца пад псеўданімам “Сярожа-пастушок”. З 1940г. друкаваўся ў беластоцкай газеце “Вольная праца”.

Паэт пісаў вершы, апавяданні, эпіграмы, публіцыстыку на беларускай, рускай, нямецкай мовах, перакладаў Ф.Шылера. Вершы С.Крыўца змешчаны ў калектыўных зборніках: “Мы іх не забудзем” (1949), “Сцягі і паходні” (1965), “Крывёю сэрца” (1967), “Ростані волі” (1990). У 1972 годзе выдадзена кніга яго паэзіі “Дубок”, якая была падрыхтавана і выдадзена стараннямі Р.Шырмы і М.Танка.

Творы:

1. Крывец, С. Дубок / С. Крывец. – Мн., 1972.

2. "Ещё Победе сложим гимн...": Стихи белорусских поэтов, погибших во время Великой Отечественной войны / перевод с белорусского Изяслава Котлярова // Неман. - 2020. — № 5. — С. 3 - 11.

3. Крывец, С. Вершы / С. Крывец // Полымя. – 2005. -№3. – С. 126-128.

4. Крывец, С. Вершы / С. Крывец // Ростані волі. – Мн.: Маст. літ., 1990. – С. 351-364.

5. Крывец, С. Дубок: вершы; уклад. i аўт. уступ. арт. Р.Шырма. - Мн.: Беларусь, 1972. - 87с.

6. Крывец, С. Крывёю сэрца / С. Крывец. – Мн., 1967.

7. Крывец, С. Сцягі і паходні / С. Крывец. – Мн., 1965.

8. Недаспяваныя песні : зборнік твораў паэтаў Беларусі, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны / [укладальнік, аўтар прадмовы і біяграфічных даведак А. Бельскі]. - Мінск: Мастацкая літаратура, 2015. - 461, [2] с. - (Школьная бібліятэка)

9. Паэзія перыяду Вялікай Айчыннай вайны / навуковы рэдактар Я. А. Гарадніцкі; [укладанне, прадмова, каментарыі А. Я. Гарадніцкага]. - Мінск : Мастацкая літаратура, 2020. - 829, [1] с.. - (Залатая калекцыя беларускай літаратуры: у 50 т.; т. 19)

10. Сражались за Родину// Нёман. -  2004. -  № 4. -  С. 100-104.

Літаратура аб жыцці і творчасці:

1. Крывец, С. // Энц. літаратуры і мастацтва: у 5 т. Т. 3. – Мн., 1986. – С. 133.

2. Глагоўская, Л. Сяргей Крывец - вакруг вядомага і невядомага / Лена Глагоўская // Czasopis. - 2015. — № 7-8. — С. 66-67.

3. Дзелянкоўскі, М. Край паэтаў / М. Дзелянкоўскі // Беларуская мінуўшчына. – 1993. - № 5-6. – С. 66.

4. Камейша, К. Сяргей Крывец: [(1909 -- 1945)] / Казiмiр Камейша; Фота // Полымя. - 2005. - №3. - C. 124-128

5. Крывец Сяргей // Энц. гіст. Бел: у 6 т. Т. 4. – Мн., 1997. – С. 268.

6. Крывец Сяргей Міхайлавіч // Бел. энцыклапедыя : у 18 т. Т. 8. – Мн., 1999. – С. 495.

7. Марціновіч, А. Маўкліва дубок паміраў / Алесь Марціновіч ; фота // Літаратура і мастацтва. - 2019. — 26 крас. — С. 5.

8. Мікуліч, М. “Мы жывём і будзем жыць…” : [пра бел. паэта Сяргея Крыўца] / М. Мікуліч // Гродзенская праўда. – 2005. – 3 мая. – С. 3.

9. Мікуліч, М.У. Творчасць Сяргея Крыўца. Взаимодействие литератур в мировом литературном процессе. Проблемы теоретической и исторической поэтики :  материалы X международной научной конференции. - Гродно, 2005. - Ч.2. - C.247-252

10. Пяткевіч, А. Сяргей Крывец / А. Пяткевіч // Гродзеншчына літаратурная / А. Пяткевіч. – Мн., 1996. – С. 32.

11. Пяткевіч, А.М. Крывец Сяргей Міхайлавіч / Аляксей Міхайлавіч Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны / Аляксей Міхайлавіч Пяткевіч. – Мінск, 1996. – С. 165.

12. Чыгрын, С. М. Шляхамі Беласточчыны : гісторыка-краязнаўчыя і літаратуразнаўчыя артыкулы / Сяргей Чыгрын. - Мінск : Кнігазбор, 2015. - 206, [1] с.

СЯЎРУК ПЁТР ЯКАЎЛЕВІЧ

(1905, м. Скідзель Гродзенскага р-на – 1929, 4 кастрачніка)

Беларускі пісьменнік. З беднай сялянскай сям’і. У час 1-ай сусветнай вайны выязджалі ў бежанства. У Ліпецку вучыўся у школе. Вярнуліся на радзіму ў 1921. Працаваў на гаспадарцы, займаўся самаадукацыяй. Удзельнічаў у грамадска-культурным руху. Быў актывістам Грамады. Арганізаваў масавую бібліятэку, якая размяшчалася ў яго хаце. У 1927-28 – старшыня Гродзенскай акруговай управы ТБШ. Не раз арыштоўваўся і трапляў у засценкі паліцыі. Друкаваўся з пач. 20-х у віленскай перыёдыцы. Пісаў вершы, апавяданні, аповесці, артыкулы, нататкі, вёў дзённікі. Творы захоўваліся ў рукапісах.

Творы:

1. Сяўрук, П.Я. Не хачу…; Песня ратая – беларуса; Мае; Мне не страшна; Агарнуліся родныя далі; (Наследванне Некрасаву): вершы / П.Я. Сяўрук // Ростані волі. – 1990. – С. 162-165.

2. Сяўрук, П.Я. Вершы / П.Я. Сяўрук // ЛіМ. – 1986. – 11 крас. – С. 13.

3. Сяўрук, П.Я. Вершы / П.Я. Сяўрук // Полымя. – 1986. -№10. – С. 136-144.

Літаратура абжыцці і творчасці

1. Барысаў, І. Дом пад нумарам 17/ І. Барысаў  // Сельская навіна. – 1997. – 19 ліст.

2. Дзелянкоўскі,  М. Петр Якаўлевіч Сяўрук / М. Дзелянкоўскі // Энцыклапедыя літ. і маст. У 5-ці т. Т. 5. – 1987. – С. 222.

3. Дзелянкоўскі, М. З грудзей рваўся крык пратэсту: [Пра П. Сяўрука] / М. Дзелянкоўскі // Сяброўствы. Знаёмствы. Сустрэчы./ М. Дзелянкоўскі. – 1992. – С. 179-187.

4. Вашкевіч, А. Архіў, які не знік/ А. Вашкевіч // Гродзенская праўда. – 2005. – 9 ліп. – С. 12.

5. Голуб, Ю. “Чаго сэрца мае засмутілася?...”: Да 95-годдзя П. Сяўрука / Ю. Голуб  // Гродзенская праўда. – 2000. – 12 лютага.

6. Голуб, Ю. Не знала думка бездарожжа: [Да 100-годдзя П. Сяўрука]/ Ю. Голуб // Гродзенская праўда. – 2005. – 19 сак. – С.13.

7. Ільін, І. Гурток беларускай школы / І. Ільін // Сельская навіна. – 1994. – 2 лютага.

8. Калеснік, У. Петр Якаўлевіч Сяўрук / У. Калеснік // Бел. энцыклапедыя ў 18-ці т. Т. 15. – 2002. – С. 363-364.

9. Калеснік, У. Час і песні/ У. Калеснік. – Мн., 1962. – 62 с.

10. Мiкулiч, М. "Слабы духам - несвабодны..." Пётр Сяўрук / Мікола Мiкулiч // Настаўнiцкая газета. - 2006. - 30 лістап.. - C.4

11. Мірановіч, Я. Пётр Сяўрук і сучаснасць : невядомыя старонкі беларускага нацыянальнага руху / Яўген Мірановіч; уклад. Андрэй Вашкевіч, Сяргей Токць // Небыцця не існуе. - . - С. 8-9.

12. Пяткевіч, А. [Пра П. Сяўрука] / А. Пяткевіч // Гродзеншчына літаратурная / А. Пяткевіч. – Мн., 1996. – С. 31.

13. Пяткевіч, А. Сяўрук П.Я. [аб ім] / А. Пяткевіч // Людзі кудьтуры з Гродзеншчыны/ А. Пяткевіч. – 2000. – С. 292-293.

14. Сяўрук, М. Отзвук [О работе ТБШ и о П. Севруке]/ М. Севрук// Сельская новь. – 1989. – 7 янв.

15. Яшчэ адно імя, яшчэ адзін талент…// Памяць. Гродзенскі раён. – 1993. – С. 100-101.

УЛАДЗІМІР КАНСТАНЦІНАВІЧ ШУРПА

(09.09.1939г. в. Саволеўка Гродзенскага раёна – 10.05.1998)

Беларускі паэт, педагог, журналіст. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў (1998). З сялянскай сям’і. Скончыў 7-годку ў в. Абухава (Гродзенскі р-н) і працаваў у Скідзельскай МТС (прыцэпшчыкам, вагаўшчыкам на камбайне, трактарыстам) у 1953-57, на Скідзельскім цукровым камбінаце (вучнем электрыка, электрыкам) у 1957-58. Адначасова вучыўся ў вячэрняй школе ў Скідзелі (скончыў у 1959). У 1964 скончыў аддзяленне беларускай мовы і літаратуры філфака Гродзенскага педінстытута , працаваў настаўнікам, дырэктарам 8-годкі ў в. Ірцішкі Іўеўскага р-на (1964-67), дырэктарам СШ у в. Жамыслаўль Іўеўскага р-на (1968-69), настаўнікам (пэўны час дырэктарам вячэрняй школы) СШ у в. Чарнелі Іўеўскага р-на (1969-72), дырэктарам СШ у в. Каменка Гродзенскага р-на (1972-74). З 1974 працаваў журналістам на Гродзенскім абласным радыё. Друкаваў вершы з 1959. Сааўтар шэрагу калектыўных зборнікаў. У 1996 выдаў у Гродне кнігу лірыкі “Перазвон адліг”. Друкаваў апавяданні.

Пяткевіч А. Людзі культуры з Гродзеншчыны. – 2000. – С. 333

Творы:

1. Шурпа, У. Скідальскі шлях: верш / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1977. – 17 авг.

2. Шурпа, У. Сыну; Паромы; “Пад сонечнай ласкай прасторна для мар…”: вершы  / У. Шурпа // Краю мой – Неман. – Мн., Маст. літ., 1986. – С. 43-44.

3. Шурпа, У. Саволеўка: верш / У. Шурпа // Чырвоная змена. – 1976. – 21 студз.

4. Шурпа, У. З цыкла “Вясковыя характары”; Тпрутпрункевіч; Колька  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1992. – 11 студз.

5. Шурпа, У. Вызначэнне: верш / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1992. – 18 крас.

6. Шурпа, У. Надзеннае: верш  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1992. – 8 лют.

7. Шурпа, У. Зімовая: верш / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1993. – 16 студз.

8. Шурпа, У. Дэраш: апавяданне  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1993. – 30 сакав.

9. Шурпа, У. Аднойчы, у застоллі цесным…  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1993. –  11 снеж.

10. Шурпа, У. Жыві, мая Беларусь: верш / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 1 студз.

11. Шурпа, У. Чыта; Звер: апавяданні  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 15 студз.

12. Шурпа, У. Пяшчота: верш  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 19 сакав.

13. Шурпа, У. Даўні эцюд / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 11 чэрв.

14. Шурпа, У. Сустрэча  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 3 ліп.

15. Шурпа, У. Стары млын / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 4 жніўня.

16. Шурпа, У. Ведай нашых; З салаўеўскіх гісторый  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1994. – 15 кастр.

17. Шурпа, У. “Асыпаюцца зоркі ў начы…”: верш  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1995. – 25 ліст.

18. Шурпа, У. Перазвон адліг: верш / У. Шурпа. – Гродна: абл. Аддзяленне Бел. Фонду культуры, 1996. – 119 с.

19. Шурпа, У. Айчыне: верш  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1995. – 14 сак.

20. Шурпа, У. Ростань: верш  / У. Шурпа // Гродзенская праўда. – 1995. – 21 студз.

21. Шурпа, У. Перазвон адліг: вершы / У. К. Шурпа. – Гродна: абласное аддзяленне Беларускага фонду культуры, 1996. – 199с.

Літаратура аб жыцці:

1. Пяткевіч, А. Шурпа Уладзімір Канстанцінавіч / А. Пяткевіч // Людзі культуры з Гродзеншчыны / А. Пяткевіч. – 2000. – С. 333.

2. Некралог, У. Шурпа [Нар у в. Саволеўка Гродзенскага р-на]// ЛіМ. – 1998. – 15 мая. – С. 15.

3. Станкевіч, К. Талент, які ў росквіце згас: [Памяці У. Шурпа] / К. Станкевіч // Гродзенская праўда. – 1998. – 4 жніўня. – С. 3.

4. Міхальчык, С. Ні дня без творчага гарэння [Аб кнізе У. Шурпы “Перазвон адліг”] / С. Міхальчык // Гродзенская праўда. – 1996.  - 4 крас.

ЭЛІЗА АЖЭШКА (дзявоч. Паўлоўская)

(06.06.1841 ., маентак Мількаўшчына Гродзенскага раёна – 18.05.1910г.)

пісьменніца Эліза Ажэшка (народжаная Эльжбета Паўлоўская) нарадзілася 6 чэрвеня 1841 году ў сямейным маёнтку Мількаўшчына каля Гародні. Яна была малодшай дачкой адваката Бенедыкта Паўлоўскага, вельмі адукаванага чалавека, чыя бібліятэка налічвала некалькі тысяч кніг, і яго другой жонкі Францішкі (у дзявоцтве Каменскай). Калі будучай пісьменніцы было 3 гады, яе бацька памёр, і сям’я пераехала ў Гародню, дзе пасялілася на вул. Брыгіцкай. Дзяўчынка пачала вельмі рана чытаць і ўжо ў дзіцячым узросце пісала апавяданні.

У 1852 годзе адзінаццацігадовая Эліза ў суправаджэнні бабулі паехала ў Варшаву; у 1852–1857 гадах яна вучылася ў Варшаўскім пансіёне. У 1855 годзе яна пазнаёмілася з Марыяй Васілоўскай (у будучым Канапніцкая); абедзве дзяўчыны цікавіліся літаратурай і таму блізка пасябравалі – іх сяброўства доўжылася ўсё жыццё. Больш за ўсё дзяўчатам падабаліся вершы Адама Міцкевіча.

У траўні 1857 году Эліза вярнулася ў Мількаўшчыну і пераехала ў Людвінова ў Кобрынскім павеце. Яна з задавальненнем удзельнічала ў балях і на адным з іх пазнаёмілася з Пятром Ажэшкам, далёкім сваяком яе айчыма, старэйшым за яе на шаснаццаць гадоў. Большую частку сваіх грошай ён спусціў, жывучы свецкім жыццём, і жаніцьба з адзінай спадчынніцай маёнтка Мількаўшчына падалася яму добрым спосабам наладзіць справы. Праз некалькі дзён пасля балю ён папрасіў рукі Элізы, і маці дзяўчыны настаяла на шлюбе.

У 1858 годзе Эліза выйшла замуж за Пятра Ажэшку. Першыя гады замужжа праходзілі бестурботна: Эліза шмат чытала, разам з малодшым братам мужа Фларэнтам арганізавала вясковую школку. Але паступова наспяваў канфлікт з мужам, які не падзяляў яе імкнення палегчыць жыццё вяскоўцаў, а таму Ажэшка пакінула мужа і з’ехала ў Варшаву. Увосень 1863 году муж Элізы быў арыштаваны, а ў сакавіку 1865 – высланы ў Пермскую губерню, а сама пісьменніца была вымушаная вярнуцца ў Мількаўшчыну, дзе адкрыла школку для вясковых дзяцей.

Першы надрукаваны твор Элізы Ажэшкі – аповесць “Малюнак з галодных гадоў” (Obrazek z lat głodowych). Пісьменніца карысталася псеўданімамі E. O., Bąk (z Wa-Lit-No), Li…ka, Gabriela Litwinka.

У 1869 годзе пісьменніца дабілася прызнання яе шлюбу несапраўдным. У тым жа годзе яна стала пасялілася ў Гародні, у 1870 годзе прадала сямейны маёнтак; яе асноўным заняткам зрабілася літаратура.

Раннія раманы і аповесці Ажэшкі “Пан Граба” (Pan Graba, 1869), “Марта” (Marta, 1873) і іншыя напісаныя на тэму грамадскай эмансіпацыі і барацьбы жанчын за свае правы. Распаду патрыярхальнага памешчыцкага ладу і ўзвышэнню буржуазіі прысвечаныя раманы “Элі Маковер” (Eli Makower, 1874–1875), “Сям’я Брохвічаў” (Rodzina Brochwiczów, 1876) і інш. Для творчасці Ажэшкі 1860-х – 1870-х гадоў характэрныя тэндэнцыйныя жанры “аповесці з тэзісам”, “апавядання з тэзісам”.

Шырокае прызнанне пісьменіцы прынеслі раман “Мэір Езафовіч” (Meir Ezofowicz, 1878), апавяданні са зборніка “З розных сфераў” (Z różnych sfer, 1879–1882), аповесці з жыцця беларускага сялянства “Нізіны” (Niziny, 1883), “Дзюрдзі” (Dziurdziowie, 1885), “Хам” (Cham, 1888).

Самым значным творам Ажэшкі лічыцца раман “Над Нёманам” (Nad Niemnem, 1887). З больш позніх твораў можна вылучыць раман “Арганаўты” (Argonauci, 1899).

У 1894 годзе Ажэшка выйшла замуж за Станіслава Нагорскага, з якім сябравала ўжо шмат гадоў. Шмат часу яна аддавала дабрачыннасці і грамадскай дзейнасці, ліставалася з многімі знакамітымі асобамі свайго часу, супрацоўнічала са штотыднёвікам Bluszcz. 19 лістапада 1896 годзе Нагорскі памёр ад паралюша сэрца.

У 1904 годзе Ажэшка была намінаваная на Нобелеўскую прэмію. Яе кандыдатуру прапанаваў Аляксандр Брукнер, прафесар Берлінскага ўніверсітэта. Сябры Нобелеўскага камітэта, азнаёміўшыся з яе творамі, высока ацанілі яе пісьменніцкі талент. Але большасць сябраў камітэта прагаласавала за Генрыка Сянкевіча, а невялікая колькасць прапанавала падзяліць прэмію. У 1909 годзе Ажэшку зноў намінавалі на Нобелеўскую прэмію, але гэтым разам узнагарода дасталася шведцы Сельме Лагерлёф.

Эліза Ажэшка памерла 23 траўня 1910 года пасля цяжкой хваробы сэрца. На яе пахаванні адзін з прамоўцаў, Ёзаф Катарбіньскі, зазначыў: “Яна была жывой мудрасцю і чуйным сэрцам цэлай эпохі”. У доме ў Гародні, дзе пісьменніца правяла апошнія гады жыцця, створаны дом-музей. Імем Ажэшкі названая адна з цэнтральных вуліц Гародні, на якой пісьменніцы пастаўлены помнік.

Пісала раманы, аповесці, апавяданні, публіцыстыку. Друкавалася з 1866 г. Выдала ў Варшаве кнігі прозы "Апошняе каханне" (1868), "У клетцы" (1870), “Добрапрыстойныя" (1871), “Дзеннік Вацлавы" (1871), “Пан Граба" (1872), “Марта" (1873), “Элі Маковер" (1875), "Пампалінскія" (1876), "Meiр Эзафовіч" (1879), "Першабытныя" (1884), “Сям'я Брохвічаў" (1885), “Мірталя" (1886), “Зыгмунт Лавіч і яго калегі" (1886), “Дзюрдзі" (1888),

"Над Неманам" (1888), "Хам" (1888), “Высакародныя" (1891), “Меланхолія" (1896), "Аўстраліец" (1896), "Іскры" (1898), “Арганаўты” (1900), "Імгненні" (1901), “Ad astra" (1904), “І песня хай заплача" (1905), “Gloria wicis" (1910).

Выйшлі яе публіцыстычныя творы: "Некалькі слоў пра жанчын" (Львоў, 1873), “Патрыятызм і касмапалітызм" (Вільня, 1882), “Пра яўрэяў і яўрэйскае пытанне” (Вільня, 1882)

Цыкл краязнаўча-фальклорных нарысаў: “Людзі і кветкі на берагах Немана" публікаваўся ў часопісе “Wisla" у 1888-91гт. Друкавала вершы.

Творы

1. Ажэшка, Э. Выбранае. Апавяданні і повесць [Тэкст]  /  Э. Ажэшка. - Мн.: Маст. літ., 1975. - 364 c.

2. Ажэшка, Э. Над Нёманам; Gloriavictis : раман / Эліза Ажэшка ; [прадмова С. Воцінавай ; навуковы рэдактар І. Саверчанка]. - Мінск : Беларуская навука, 2020. - 827, [2] с., [4] л. іл.. - (Беларускі кнігазбор)

3. Ожешко, Э. Аргонавты : [роман] / Элиза Ожешко. - Москва : Государственное издательство художественной литературы, 1959. - 245, [1]с.

4. Ожешко, Э. В провинции : роман / Элиза Ожешко ; вступительная статья О. Смирновой. - Москва : Художественная литература, 1977. - 347, [2] с.

5. Ожешко, Э. В провинции : роман / Элиза Ожешко ; [вступительная статья О. Смирновой]. - Минск : Мастацкая лiтаратура, 1978. - 348, [1] с.

6. Ожешко, Э. В провинции [Текст]: роман  / Э. Ожешко // Избранное. — Мн., 1985. – С. 275-584.

7. Ожешко, Э. Гедали / Элиза Ожешко. - Ростов на-Дону: Донская речь, 1904. -28с.

8. Ожешко, Э. Господа Помпалинские : роман / Элиза Ожешко ; пер. с пол. Н. Подольской ; предисл. К. Тюнькина. - М. : Художественная литература, 1966. - 328с.

9. Ожешко, Э. Господа Помпалинские: роман : пер. с пол. / Смирнова,О.С ; Элиза Ожешко ; послесл. О.С. Смирновой ; ил. П.В. Иващенко. - М. : Правда, 1987. - 510с.. - (Библиотека зарубежной классики)

10. Ожешко, Э. Господа Помпалинские: роман; Хам: повести [Текст] / Элиза Ожешко; послесловие О.С. Смирновой. – М.: Правда, 1987. – 508 с.

11. Ожешко, Э. Дзюрдзи : повесть / Элиза Ожешко ; предисловие Г. Вервес. - Москва : Гослитиздат, 1956. - 164 с.

12. Ожешко, Э. Дзюрдзи [Текст]: повесть / Э. Ожешко // Избранное. – Мн., 1985. — С. 127-274.

13. Ожешко, Э. Избранное : повести, роман / Гапова,В ; Элиза Ожешко ;послесл. В.Гаповой. - Мн. : Наука и техника, 1985. - 591с.

14. Ожешко, Э. Избранное: повести, роман [Текст] / Элиза Ожешко; послесловие В. Гаповой. — Мн.: Наука и техника, 1985.

15. Ожешко, Э. Избранные произведения : пер. с пол. / Элиза Ожешко : Т. 1 : . - 1948- Избранные произведения / Ожешко,Элиза.. - М. : ОГИЗ, 1948. - 718c.

16. Ожешко, Э. Избранные произведения : пер. с пол. / Элиза Ожешко : Т. 2 : . - 1948- Повести и рассказы / Ожешко,Элиза.. - М. : Художественная литература, 1948. - 574c.

17. Ожешко, Э. Миртала: романъ / Елиза Ожешко . - Санкт-Петербург : Типография П. П. Сойкина, 1895. - 203 с.

18. Ожешко, Э. Над Неманом : роман / Элиза Ожешко ; [предисловие Б. Стахеева]. - Минск : Народная асвета, 1985. - 381, [1] с.

19. Ожешко, Э. Над Неманом : роман / Элиза Ожешко ; предисл. Б.Стахеева ; худож. Л.Павленко ; пер. с пол. В.Лаврова. - Мн. : Народная асвета, 1986. - 383с.

20. Ожешко, Э. Над Неманом [Звукозапись] : роман / Элиза Ожешко ; читает Л.Деркач. - Мн. : Звукотэкс, 2009. - (Аудиокнига)

21. Ожешко, Э. Над Неманом = Nad Niemnem : роман / Элиза Ожешко ; [предисловие Б. Стахеева]. - Москва : Художественная литература, 1988. - 448 с.

22. Ожешко, Э. Последняя любовь : роман / Смирнова,О ; Элиза Ожешко ; пер. с пол. и вступ. ст. О.Смирновой. - М. : Художественная литература, 1975. - 230с.

23. Ожешко, Э. Рассказы [Текст] / Э. Ожешко; предисл. И. Матецкой. - М.: Госполитиздат, 1954.

24. Ожешко, Э. Сильвек : роман в 2-х частях / Элиза Ожешкова ; пер. с пол. В.М.Лаврова. - М., 190. - 320с.

25. Ожешко, Э. Собрание сочинений : в 6 т. / Элиза Ожешко : Т. 2 : . - 1991- Марта : романы / Ожешко,Элиза.. - М. : Художественная литература, 1991. - 462c.

26. Ожешко, Э. Собрание сочинений : в 6 т. / Элиза Ожешко : Т. 3 : . - 1991- Низины : повести / Ожешко,Элиза.. - М. : Художественная литература, 1991. - 463c.

27. Ожешко, Э. Собрание сочинений : в 6 т. / Элиза Ожешко ; предисл. Е.Цыбенко : Т. 1 : . - 1991- Последняя любовь : романы / Ожешко,Элиза.. - М. : Художественная литература, 1991. - 542c.

28. Ожешко, Э. Собраніе сочіненій / Элиза Ожешко ; пер. с пол. С.С.Михайловой : Т. 8 : . - 1896- Ad astra (К звездамъ) : дуэтъ / Ожешко,Элиза ; соч. Эл. Оржешко и Ю. Ромскаго. - СПб. : Просвещеніе, 1896. - 415c.. - (Всемірная библіотека)

29. Ожешко, Э. Собраніе сочіненій / Элиза Оржешко ; пер. с пол. С.С.Михайловой : Т. 12 : . - 1896- Несколько словъ о женщинахъ : рассказы / Ожешко,Элиза.. - СПб. : Просвещеніе, 1896. - 286c.. - (Всемірная библіотека)

30. Ожешко, Э. Сочинения : в 5 т. / Элиза Ожешко : Т. 4 : . - 1954- Bene Nati (Благородные) / Ожешко,Элиза ; пер. с пол. Е.Рифтиной. - М. : Художественная литература, 1954. - 501,[2]c.

31. Ожешко, Э. Сочинения : в 5 т. / Элиза Ожешко Т. 2 : Низины ; Дзюрдзи ; Хам. - Москва : Государственное издательство художественной литературы (Гослитиздат), 1954. - 505, [2] c.

32. Ожешко, Э. Сочинения : в 5 т. / Элиза Ожешко Т. 4 : Bene Nati; Прерванная идиллия; Аргонавты. - Москва : Государственное издательство художественной литературы (Гослитиздат), 1954. - 500 c.

33. Ожешко, Э. Сочинения : В 5 т. : Т.3 : Над Неманом / Ожешко,Элиза ; Пер.с пол.В.Лаврова. - М. : Худож.лит., 1954. - 533,[2]c.

34. Ожешко, Э. Сочинения : В 5 т. : Т.5 : Рассказы : Пер.с пол. / Ожешко,Элиза.. - М. : Худож.лит., 1954. - 527,[3]c.

35. Ожешко, Э. Сочинения : в 5-ти т. : Т. 1 : Марта / Ожешко,Элиза.. - М. : Художественная литература, 1953. - 536,[2]c.,1 л.портр.

36. Ожешко, Э. Сочинения [Текст]: в 5 т. / Э. Ожешко. – М.: Гос. изд. худож. лит., 1954. Т.1: Марта. Меир Езофович.

37. Ожешко, Э. Сочинения [Текст]: в 5 т. / Э. Ожешко. – М.: Гос. изд. худож. лит., 1954. Т. 2: Низины. Дзюрдзи. Хам.

38. Ожешко, Э. Сочинения [Текст]: в 5 т. / Э. Ожешко. – М.: Гос. изд. худож. лит., 1954. Т. 3: Над Неманам.

39. Ожешко, Э. Сочинения [Текст]: в 5 т. / Э. Ожешко. – М.: Гос. изд. худож. лит., 1954. Т. 4: Прерванная идиллия. Аргонавты.

40. Ожешко, Э. Хам : повесть / Элиза Ожешко ; пер. с пол. М.Абкиной. - М. : Художественная литература, 1972. - 207с.. - (Народная библиотека)

41. Ожешко, Э. Хам: повесть / Элиза Ожешко. - М. : Художественная литература, 1956. - 183с.

42. Ожешко, Э. Юльянка : городская картинка / Элиза Ожешко ; пер. с пол. В.М.Лаврова. - 2-е изд. редакции журнала "Юная Россия". - М. : Типография К.Л.Меньшова, 1916. - [62]с.. - (Библиотека для семьи и школы)

43. Ожешко, Э. Над Неманом [Текст]: роман / Э. Ожешко; предисл. Б. Стахеева. – Мн.: Худ. лит., 1988.

44. Ожешко, Э. Низины [Текст]: повесть / Э. Ожешко // Избранное.– Мн., 1985. — С. 5-126.

45. Ожешко, Э. Низины [Текст]: повесть / Э. Ожешко; вступит. Статья М. Полякова.– Мн.: Госполитиздат, 1953.

46. Ожешко, Э. Последняя любовь [Текст]: роман / Э. Ожешко; вступ. статья О. Смирновой. – М.: Худ. лит., 1975.

Літаратура аб жыцці і творчасці

1. XIVГарадзенскія навуковыя чытанні "Гродзеншчына: 75 гадоў здзяйсненняў": зборнік матэрыялаў, (18 верасня 2019 г., г. Гродна) / ДУК "Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я. Ф. Карскага"; [складальнік А. В. Кучынская ; рэдакцыйная калегія: Л. В. Мальцава, М. Э. Ігнатовіч, А. В. Кучынская, Л. М. Каранкевіч]. - Гродна : ЮрСаПрынт, 2019. - 116 с.

3. Ажэшка Эліза [Тэкст] // Беларусь. Энцыклапедычны даведнік. — Мн., 1995. — С. 21.

4. Ажэшка Э. [Тэкст] // Бел. спецкая энцыклапедыя. — Мн.: 1963. — С. 141.

5. Ажэшка, Э. Людзі і кветкі над Нёманам = Ludziei kwiaty nad Niemnem : нарысы на дзвюх мовах / Эліза Ажэшка ; [прадмова В. Ткачовай]. - Мінск : Кнігазбор, 2012. - 99 с.

6. Апошняе каханне Элізы Ажэшка [Тэкст] // Аркуш. — 1998. — 8-14 окт. — С. 3.

7. Багушэвіч, Ф. Яснавяльможная пані Арэшчысе: верш [Тэкст] // Творы / Ф. Багушэвіч.— Мн., 1967. — С. 106-107.

8. Барысаў, І. Што засталося захаваць [Тэкст] / І. Барысаў // Роднае слова. – 1996. – №6. —С. 42.

9. Бельскі, А. І. Класікі і сучаснікі ў школе / А. І. Бельскі. - Мінск : Аверсэв, 2005. - 350, [2] с.. - (Вывучэнне творчасці пісьменнікаў)

10. Билютенко, Е. Женские образы в романе Элизы Ожешко "Над Неманом" (в свете поисков идеала) / Е. Билютенко // Шлях да ўзаемнасці = Drogaku wzajemności : матэрыялы XVII Міжнар. навук. канф. (Гродна, 18-19 лістап. 2010 г.). - Гродна, 2011. — С. 249 – 255.

11. Билютенко, Е. И. Пространство и время в романе Элизы Ожешко "Над Неманом" / Елена Билютенко // Славянскія мовы, літаратуры і культуры: этнас у святле гісторыі і сучаснасці. - 2009. — С. 88-97.

12. Билютенко, Е. И. Хронотоп в романе Элизы Ожешко "Над Неманом" / Елена Билютенко // Шлях да ўзаемнасці. - 2009. — С. 337-344.

13. Билютенко, Е. Природа в картине мира в романе Элизы Ожешко "Над Неманом" / Елена Билютенко // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 100—108.

14. Билютенко, Е. Элиза Ожешко в творческом сознании Зофьи Налковской : матэрыялы мiжнар. навук. канф. / Елена Билютенко // // Творчасць Зоф'i Налкоўскай i славянскiя культуры. - . - C.157-165

15. Бічэль-Загнетава, Д. І. Хадзі на мой голас : эсэ / Бічэль-Загнетава,Данута Іванаўна ; Данута Бiчэль. - Гародня : Wroclaw, 2008. - 330с.. - (Гарадзенская бібліятэка)

16. Буднік, І. Міневіцкія скарбы Элізы Ажэшка [Тэкст] / І. Буднік // Гродзенская праўда. –2005. – 2 мая. - С.3.

17. Бутэвіч, А. І. Пад небам беларускага слова : пра пісьменнікаў, літаратуру і не толькі / Анатоль Бутэвіч. - Мн. : Беларуская навука, 2007. - 258с.

18. Вашкевіч, А. Ф. Гарадзенкі. Жаночы след у гісторыі Гродна / Андрэй Вашкевіч. - Гродна : ЮрСаПрынт, 2020. - 103, 72 с.

19. Возняк, М.С. Еліза Ожешко і Іван Франко у взаемнаму листованіі [Текст] / М.С. Возняк // 3 життя і творчості Івана Франка. – Киiв: Видавництво АН УРСР, 1955. – С.111-135.

20. Вострыкава, А. Тыпалогія творчасці: Эліза Ажэшка і жанчыны-пісьменніцы ў чэшскай літаратуры ХІХ стагоддзя / Алена Вострыкава // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 139—148.

21. Вотинова, С. Scriptamanent : к 110- летию книги Элизы Ожешко "Gloria Victis!" / Михаил Барановский // Неман. - 2020. — № 7. — С.109 - 114.

22. Воцінава, С. "Ён проста яе разлюбіў..." : як у Элізы Ажэшкі з доктарам Зыгмундам Свянцінскім "не склалася" / Святлана Воцінава ; фота // Звязда. - 2019.— 17 ліпеня. — С. 12.

23. Воцінава, С. Ажэшка CTRL+Z: да 110-годдзя з дня адыходу ў вечнасць / Святлана Воцінава ; фота // Полымя. - 2020. — № 5. — С. 102—108.

24. Воцінава, С. За актуальнасць, якая прабілася праз стагоддзі / Святлана Воцінава // Маладосць. - 2020. — № 9. — С. 5.

25. Вычужанін, Ц. Не шкодзіць вучыцца і ў Ажэшкі / Цімур Вычужанін ; фота К. Дробава // Літаратура і мастацтва. - 2020. — 16 кастр. — С. 16.

26. Ганчар, С. В. "Жаночае пытанне" ў творчасці Элізы Ажэшкі : на прыкладзе аповесці "Хам" / Святлана Ганчар // Роднае слова. - 2019. — № 2. — С. 8—12.

27. Гапава, В. I. Элiза Ажэшка : жыццё i творчасць / В.І.Гапава. - Мн. : Беларусь, 1969. - 232с.

28. Гапава, В. Послесловие [Текст] / В. Гапава // Избранное / Э. Ожешко. – Мн., 1985. – С.585.

29. Гапава, В.І. Ажэшка Эліза [Тэкст] / В.І. Гапава  // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі ў 6т.– Т.1. – Мн., 1993. – С. 65-66.

30. Гапава, В.І. Ажэшка Эліза [Тэкст] / В.І. Гапава // Асветнікі зямлі Беларускай. — Мн.,2001. – C. 13-15.

31. Гапава, В.І. Ажэшка Эліза [Тэкст] / В.І. Гапава // Бел. энцыклапедыя у 18 т. – Т.1.– Мн., 1996. – С. 149.

32. Гапава, В.І. Ажэшка Эліза [Тэкст] / В.І. Гапава // Мысліцелі і асветнікі Беларусі:энцыкл. даведнік. – Мн., 1995. – С. 342-345.

33. Гапава, В.І. Ажэшка Эліза [Тэкст] / В.І. Гапава, А.А. Лабовіч // Энцыклапедыя літаратуры і мастацтва Беларусі у 5 т. – Т.1. – Мн., 1984. – С. 56-57.

34. Гапава, В.І. Эліза Ажэшка: Жыцце і творчасць [Тэкст] / В.І. Гапава. – Мн., 1969. –232 с.

35. Гапова, В.И. Произведения Элизы Ожешко о белорусском крестьянстве [Текст]/ В. И. Гапова// Краткие сообщении ин-та славяноведения. – Вып. 16. – М., 1955.

36. Голуб, Ю. Асвечаная Неманам і небам [Текст] / Ю. Голуб // Гродзенская праўда. –2001. – №85. – С. 3.

37. Гольцев, В. О повестях Элизы Ожешко [Текст]  по поводу 25-летия её литературной деятельности / В. Гольцев // Русская мысль. – 1891. – №9. – С. 43-58.

38. Горад Святога Губерта : [зборнік краязнаўчых артыкулаў] Вып. VII. - Гродна : [б. в.], 2013. - 164, [1] с.

39. Горнфред, А. Памяти Элизы Ожешко [Текст] / А. Горнфред // Русское богатство. – 1910. – кн. V. – С. 212-216.

40. Горский, И.К. Ожешко Элиза [Текст] / И.К. Горский // БСЭ. – Т.1. – 1969. – С. 144.

41. Горский, И.К. Ожешко Элиза [Текст] / И.К. Горский // БСЭ. – Т.1. – 1974. – С. 317.

42. Горячева, Р. Она отсюда родом [Текст] / P. Горячева // Сельская навина. – 1998. – 23 мая.

43. Гостев, А. П. Деятели в области литературы / А. П. Гостев // Гостев, А. П. Известные уроженцы Гродненской области : Vive La Принеманье / А. П. Гостев. - Гродно, 2016. — [Разд]. 4. — С. 87—127.

44. Грибольская, А.И. Элиза Ожешко в оценке русской критики [Текст] / А. И. Грибольская // Львовский Гос. ин-т им. И.Франко, кафедра русской литературы. – Труды. – Вып. 2. Литературоведение. – Львов: Изд. Львовского ун-та, 1958. – С. 219- 240.

45. Грынько, М. У. Калектыўны герой у творчасці Элізы Ажэшкі : (на прыкладзе беларускай аповесці "Нізіны", рамана "Дзюрдзі") / Мікалай Грынько // Славянскія мовы, літаратуры і культуры: этнас у святле гісторыі і сучаснасці. - 2009. — С. 82-87.

46. Дейч, А. Повесть о судьбе женщины [Текст] / А. Дейч // Марта / Э. Ожешко. – М.: Гослитиздат, 1960. – 191 с.

47. Дейч, А. Элиза Ожешко и ее роман "Аргонавты" [Текст] / А. Дейч // Аргонавты / Э. Ожешко. – М.: Гослитиздат, 1959. – С. 3-10.

48. Денисова, С. Диагноз для классика. Элиза Ожешко / Светлана Денисова ; фото // Медицинский вестник. - 2016. — 26 мая. — С. 12 - 13.

49. Дзюкава, Э. Украінскі сябар Элізы Ажэшкі Аляксандр Канінскі / Эла Дзюкава // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 155—159.

50. Дзянісава, С. "Шаленыя мігрэні ў мяне тры дні забралі" : гамеапатычны падыход у раскрыцці невядомых рыс асобы Элізы Ажэшкі / Святлана Дзянісава // Полымя. - 2016. — № 5. — С. 130—138.

51. Домик Элизы Ожешко / ГУК "Гродненская областная научная библиотека им. Е. Ф. Карского". - Гродно, 2012. - 2 с.

52. Домік Элізы Ажэшкі = Domek Elizy Orzeszkowej = Домик Элизы Ожешко = The House of E.Orzeszkowa / ДУК "Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я.Ф.Карскага". - Гродна, 2011. - 31с.

53. Женщины Гродненщины: прошлое, настоящее, будущее / составители: С. А. Калугина, Л. В. Кашенкова ; [редколлегия: С. А. Калугина и др.] ; Гродненская районная женская организация "Надежда", ОО "Белорусский союз женщин", Отдел образования Гродненского райисполкома. - Мозырь : Белый Ветер, 2010. - 160 с.

54. Жук, І. Неба ў "Нізінах" Элізы Ажэшкі: функцыя семантычнага кантрасту / Ігар Жук // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 91—99.

55. Заневский, С. Март раскрывает тайны: неизвестная любовь известной писательницы / Сергей Заневский ; фото // Гродно. - 2019. — № 3. — С. 28—29.

56. Знаменитые люди Гродненщины (лингвострановедческий материал) : пособие / [И. Н. Кавинкина и др. ; под редакцией И. Н. Кавинкиной] ; Учреждение образования "Гродненский государственный университет имени Янки Купалы". - Гродно : ГрГУ им. Я. Купалы, 2017. - 42 с.

57. Ивановский, В. Идущая за голосом души [Текст] / В. Ивановский // Перспектива. – 2005. – № 35. – 13 мая. – С. 17.

58. Имени Элизы Ожешко [Текст] // Гродно и его окрестности: справочник-путеводитель. –Мн.: Полымя, 1987. – С. 24-26.

59. Истомин, В. Роман "Над Неманом" - сокровища шляхетских типажей / Виктор Истомин // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 108—114.

60. Истомин, В. С. Репрезентация эмоций в романе Элизы Ожешко "Над Неманом" / Виктор Истомин // Славянскія мовы, літаратуры і культуры: этнас у святле гісторыі і сучаснасці. - 2009. — С. 76-82.

61. Ільгявічуце, А. Букет да раны / Алена Ільгявічуце ; фота А. Бурчыка // Перспектива. - 2018. — 21 сентября (№ 74). — С. 6.

62. Кабржыцкая, Т. Стылёвая дамінанта апавядання Элізы Ажэшкі "Зімовым вечарам" у кантэксце славянскага літаратурнага нарадазнаўства / Таццяна Кабржыцкая // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 148—155.

63. Казбярук, У.М. Ступені росту [Тэкст] / У.М. Казбярук. – Мн., 1974.

64. Канчэўская, К. Э. "Што гэта за Дзюрдзі такія?", або перакладчыцкія таямніцы Элізы Ажэшка / Кацярына Канчэўская // Маладосць. - 2018. — № 8. — С. 139—142.

65. Капітонава, І. Эліза Ажэшка і Гродзеншчына [Тэкст] / І.П. Капітонава // Сельская навіна. – 2001. – 6 чэрв.

66. Карев, Д. В. В орбите Российской империи / Д. В. Карев // Карев, Д. В. Гродно: город в контексте истории и культуры Европы (XI — нач. XXI в.) / Д. В. Карев. - Минск, 2018. — Разд. II : 200 биографических "медальонов": представители политической и военной элиты, деятели культуры, науки, образования — С. 44—61.

67. Карпинский, В.В. Философские взгляды Элизы Ожешко [Текст] / В.В. Карпинский // Тезисы докладов 1-ой Гродненской областной конференции молодых ученых, Молодежь и научно-технический прогресс, – Ч. 1. – Гродно, 1979. – С. 17-18.

68. Карпинский, В.В. Эстетические взгляды Элизы Ожешко [Текст] / В.В. Карпинский // Философия и науч. коммунизм. – 1985. – Вып. 12. – С. 25-31.

69. Карпюк, И. А. Пусть бьются для неё сердца... : сохранение памяти Э.Ожешко / Карпюк И.А. // Узаемадзеянне літаратур і моў. - 1995. — С. 139-142.

70. Касаткін, Дз. Новы стары "Мейр Эзафовіч" Элізы Ажэшкі / Дзмітрый Касаткін ; гутарыла Святлана Воцінава // Маладосць. - 2019. — № 8. — С. 14—18.

71. Качан, И. Возникновение и развитие пожарной службы в Гродненской губернии в XIX - начале XX ст. / Ирина Качан ; фото // Качан, И. Огнеборцы Гродненщины : история и традиции мужества / Ирина Качан. - Гродно, 2013. — С. 34—117.

72. Кліманскі, С. Люд Неманскага краю ў творах Элізы Ажэшка [Тэкст] / С. Кліманскі // Наднеманскія былі. – Мн., 1968. – С. 148-166.

73. Кондратьева, Т. Аллеи памяти Элизы Ожешко / Татьяна Кондратьева ; фото авт. // Рэспубліка. - 2014. — 31 ліп. — С. 7.

74. Корсун, В.Ф. Бытовая медицина в трудах Э. Ожешко [(1841, д.Мильковщина Гродн. р-на - 1910, Гродно)]) / Корсун В.Ф., Корсун Е.В., Малышко М.А. // Корсун, В.Ф. История фитотерапии в Беларуси / Корсун В. Ф., Корсун Е. В., Малышко М. А.. - Москва : Минск, 2012. — С. 55 - 60.

75. Кузнеченкова, Т. Бал у Элизы Ожешко / Татьяна Кузнеченкова ; фото // Гродзенская праўда. - 2019. — 12 чэрвеня — С. 11.

76. Кузнеченкова, Т. На улице Раскоша / Татьяна Кузнеченкова ; фото // Гродзенская праўда. - 2014. — 7 чэрв. — С. 3.

77. Лабовіч, А. Партрэты знаных і нязнаных / Антон Лабовіч. - Гродна, 2006. - 111с.

78. Ландина, Л. Элиза Ожешко : (1841[, д.Мильковщина Гродн. р-на] - 1910[, Гродно]) / Лариса Ландина ; фото // Гаспадыня. - 2017. — № 6. — С. 44 - 45.

79. Літвіновіч, А. Пра палессе і яго жыхароў: пра апавяданне Э. Ажэшкі Успаміны з Пінскага павета [Тэкст] / А. Літвіновіч // Голас Радзімы. – 1987. – 15 студз. – С. 7.

80. Лозовский, А.И. Элиза Ожешко [Текст] / А.И. Лозовский // История зарубежной литературы ХХ века. – М.: Учепедгиз, 1963. – С. 726-732.

81. Лосич, П. Фольварок в подарок : пенсионер из Флерьяново своими руками восстанавливает усадьбу [Бохвицей], где гостила Элиза Ожешко / Павел Лосич ; фото // Рэспубліка. - 2017. — 30 снеж. — С. 20.

82. Лявонава, Е. Каралева жывога слова [Тэкст] / Е. Лявонава // Роднае слова. – 1996. - №6. – С. 42.

83. Ляшук, В. Я. Літаратурная Берасцейшчына : краязнаўчыя нарысы, партрэты, артыкулы / В.Я.Ляшук, Г.М.Снітко. - Мінск : Литература и Искусство, 2008. - 318,[1]с.

84. Мазур, Т. Таямніцы шчадровак : на радзіме Ажэшкі / Тамара Мазур // Перспектива. - 2019. — 16 января (№ 4). — С. 11.

85. Малчанаў, А. Сябра Элізы Ажэшкі [Тэкст] / А. Малчанаў // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. – 1988. - №3. – С. 35-36.

86. Малчанаў, А. Хто ён, герой рамана Э. Ажэшка - Апошняе каханне?: пра мін. урача С.К. Свянціцкага [Тэкст] / А. Малчанаў // Вяч. Мінск. – 1989. – 2 жн.

87. Мальдис, А. И. Соотечественники : очерки о белорусах и уроженцах Беларуси, обогативших мировую культуру / Адам Мальдис. - Минск : Издательский до "Звязда", 2013. - 334, [1] с.. - (Беларусь вчера и сегодня)

88. Мальдис, А.И. Из истории издательской деятельности Э. Ожешко [Текст] / А.И. Мальдис // Литература славянских народов. – вып. 8. – M., 1963. – С. 249-250.

89. Манкевіч, А. "То наймацнейшая аснова і жыцця першая ўмова..." ("Чалавек на зямлі" ў рамане Э. Ажэшкі "Над Нёманам" і паэме Я. Коласа "Новая зямля") / Алена Манкевіч // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 160—164.

90. Марціновіч, А. А. Хто мы, адкуль мы... : гiстарычныя эсэ, нарысы / Алесь Марціновіч : Кн. 2 : . - 2008- Хто мы, адкуль мы... / Марціновіч,Алесь Андрэевіч.. - Мн. : Беларусь, 2008. - 478с.

91. Марціновіч, А. Салаўі спяваюць па вясне [Тэкст] // А. Марціновіч  // Хто мы, адкуль мы.– Т.2. – Мн., 1998. – С.50-65.

92. Матецкая, У. Предисловие [Текст] / У. Матецкая // Рассказы. – М.:Гослитиздат, 1954. –С. 3-6.

93. Мисюкевич, Е. В память о землячке / Елена Мисюкевич // Перспектива. - 2020. — 26 июня (№49). — С. 3.

94. Міжнародныя Ажэшкаўскія чытанні : зборнік матэрыялаў (07 чэрвеня 2019 г., г. Гродна) / [складальнікі: М. Э. Ігнатовіч, Г. А. Сцяпанава] ; ДУК "Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я. Ф. Карскага". - Гродна : ЮрСаПрынт, 2019. - 108 с.

95. Молчанов, А. Последняя любовь Элизы Ожешко [Текст] / А. Молчанов // Сов. Белоруссия. – 2004. – 30 нояб. – С. 10.

96. Морозова, Н. После бала / Наталия Морозова ; фото Сергея Морозова // Гродно. - 2018. — № 7. — С. 20—23.

97. Мусиенко, С. Мифы и реальность в жизни и творчестве Элизы Ожешко / Светлана Мусиенко // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 24—37.

98. Навойчык, П. "Беларускі цыкл" Элізы Ажэшкі і нашаніўская проза / Павел Навойчык // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 85—90.

99. Наднёманскiя былi : Зборнiк артыкулаў i нарысаў. - Мн. : Беларусь, 1968. - 287с.

100. Нелепко, Е. Творчество Элизы Ожешко в эстетическом пространстве современности / Елена Нелепко // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 165—168.

101. Никитина, Т. Элиза Ожешко [(1841, д. Мильковщина Гродн. р-на - 1910, Гродно)] / Татьяна Никитина // Никитина, Т. К. Мое время. Моя страна. Мой город : [очерки, эссе, интервью, зарисовки] / Татьяна Никитина. - Гродно, 2017. — С. 207—210.

102. Новицкая, Л. Домику Ожешко - 900 миллионов / Л.Новицкая // Рэспублiка. - 2008. - 22 сак. - C.4

103. Ожешко Э. [Текст] // Их именами названы: энцикл. справочник. – Мн., 1987. – С.456.

104. Ожешко Элиза [Текст] // Гродно: энц. справочник.  – Мн.: БСЭ, 1989. – С. 297-299.

105. Отто, Э. Элиза Ожешко приглашает / Эвика Отто // Вечерний Гродно. - 2012. — 12 дек. — С. 3.

106. Пад яркай зоркай Элізы Пашкевіч [Тэкст] // Гродзенская праўда. – 2004. – 27 мая. – С.2.

107. Пархута, Я. Тыдзень бабінага лета: (Э. Ажэшка ў Гродна) [Текст] / Я. Пархута. – Род. Прырода. – 1980. - №2. – С. 14-16.

108. Перагінец, В. І. Міжкультурная кампетэнцыя і чытацкая культура школьнікаў / В. І. Перагінец, Л. А. Кіўлюк // Выхаванне і дадатковая адукацыя. - 2017. — № 9. — С. 28—31.

109. Петрушкевіч, А. М. Пра творы і творцаў : лiтаратурна-крытычныя артыкулы / Петрушкевіч,Ала Мікалаеўна ; Ала Петрушкевiч. - Слонiм : Слонiмская друкарня, 2002. - 255с.

110. Письмо Элизы Ожешко (к Х.Д. Алчевской) [Текст] // Жизнь для просвещения народа / Н.Я Фридьева. – М., 1963. – С. 54-55.

111. Помалейко, О. Л. Женский взгляд на женский вопрос : трактовка и практическая реализация гендерного равноправия в Беларуси на рубеже XIX—XX веков / Ольга Помалейко // Беларуская думка. - 2014. — № 5. — С. 84—90.

112. Помнік Э.Ажэшка [Тэкст] // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенскі раён. –Мн., 1986. – С. 72-73.

113. Пракопчык, Б. Буслы над Мількаўшчынай. Сустрэчы на малой Радзіме Элізы Ажэшка [Текст] // Звязда.  – 2005. – 12 мая. – С. 3.

114. Пяткевіч, А. М. Слова і кніга Прынёмання : зборнік навуковых артыкулаў / А. М. Пяткевіч. - Гродна : ЮрСаПрынт, 2016. - 207 с.

115. Пяткевіч, А. Сцяжынкамі роднага краю [Текст] / А. Пяткевіч // Наднеманскія былі. -Мн., 1968. – С. 5-92.

116. Пяткевіч, А. Эліза Ажэшка [Тэкст] / А. Пяткевіч // Людзі культуры Гродзеншчыны / А. Пяткевіч –2000. – С. 10-11.

117. Рагойша, В. Эліза Ажэшка і "Літоўскія Афіны" / Вячаслаў Рагойша // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 132—139.

118. Радзімін, А. Рэха таго, што не забываецца / Юрась Пятрэнка // Полымя. - 2020. — № 11. — С.140 - 141.

119. Разумоўская, К. У гонар пісьменніцы / К. Разумоўская // Перспектыва. – 2005. – 16 мая. – С.2.

120. Робак, С. Встреча с Элизой Ожешко [Текст] / С.В. Робак // Сельская навина. – 2001. – 2 чэрв. – С. 2.

121. Роля жанчыны ў беларускім грамацтве : матарыялы канфэрэнцыяў "Роля жанчыны ў беларускім грамадзтве" (Гродна, лістапад 2000 г.) і "Роля жанчыны ў вырашеньні праблемаў грамацтва" (Гродна, сакавік 2001 г.) / рэд. С.Руднік. - Гродна, 2001. - 110с.

122. Рост реалистических тенденций в творчестве Э. Ожешко [Текст] // Славянский сборник, ЛГУ. – Ленинград, 1960.

123. Русілка, В. І. Мастацкая рэпрэзентацыя вобраза Элізы Ажэшкі ў сучаснай беларускай паэзіі / Вольга Русілка // Роднае слова. - 2018. — № 2. — С. 20—23.

124. Русілка, Л. Зямлі і людзям: паэма / Любоў Русілка. - Гродна: ЮрСаПрынт, 2013. - 161 с.

125. Рэгіянальныя асаблівасці літаратуры: Пісьменнікі Гродзеншчыны: зборнік навуковых артыкулаў / навук. рэд.: У.І.Каяла ; М-ва адукацыі РБ, УА "Гродзенскі дзяржаўны універсітэт імя Я.Купалы". - Гродна, 2010. - 129с.

126. Савянкова, Т. Адсюль ідзе жыццёвы след Элізы Ажэшкі / Таццяна Савянкова // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 55—65.

127. Садовский, Е. Новые материалы об Элизе Ожешко / Е. Садовский // Вопросы литературы. – 1959. - №6. – С. 12.

128. Сак, И. И. Места, озарённые талантом Элизы Ожешко : заочная экскурсия / И. И. Сак // Гісторыя і грамадазнаўства. - 2017. — № 10. — С. 47-49.

129. Салон "У пані Элізы" запрашае... : сцэнарыі да правядзення літаратурна-музычных вечарын / склад. Г.А.Хейлік, Т.В.Канановіч ; ДУК "Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я.Ф.Карскага", Аддзел выданняў на замежных мовах. - Гродна, 2006. - 23с.

130. Святлинский, Н. Элиза Ожешко. Очерк жизни и творчества [Текст] / Н. Святлинский // Избранные произведения / Э. Ожешко. – Т.1. – М.: Госполитиздат, 1948. – С. 3-42.

131. Севенко, А. Серебряный век гродненской благотворительности [(1859 - 1920-е гг.)] / Александр Севенко ; фото // Гродно. - 2020. — № 12. — С. 44—47.

132. Семенова, Е. Элизины рассветы : станет ли родовое гнездо Ожешко точкой притяжения для многочисленных гостей? / Елена Семёнова ; фото автора // Народная газета. - 2020. — 24 студзеня (№ 4). — С. 38.

133. Сідаровіч, А. Яна любіла люд мясцовы: Эліза Ажэшка і наш край [Текст] / А. Сідаровіч // Зара над Неманам. – 1983. – 30ліп.

134. Сіневіч, А. Прынёманскія кветкі пані Элізы / Алёна Сіневіч ; фото // Беларускі час. - 2018. — 30 ноября—6 декабря (№ 48). — С. 19.

135. Скрабичевский, А. Дикарка. Повесть Ожешко. Литературная хроника [Текст] / А. Скрабичевский // Новости биржевая газета. – 1893. – 13 мая. – №129.

136. Смирнова, О. Мир Элизы Ожешко [Текст] / О. Смирнова // Господа Помпалинские. Хам: романы / Э. Ожешко.  – М., 1987. – С. 495-509.

137. Смолей, С. Музыка пожарной каланчи / Светлана Смолей ; фото // Служба спасения 01. - 2014. — № 1. — С. 56 - 61.

138. Содаль, У. Лісты да Ажэшкі (Ф. Багушэвіча) [Тэкст] / У. Содаль // Беларусь. – 1978. – №3. – С. 28.

139. Соловьев, А. …Видя идущих за сохой крестьян, я не могла удержаться от слез: (к 100-летию романа писательницы Э. Ожешко) [Текст] / А. Соловьев // Гродн. Правда.  –  1987. – 26 февр.

140. Старый Архивариус Инсургенты / Старый Архивариус ; фото // Архівы і справаводства. - 2013. — № 1. — С. 147 — 156.

141. Стахеев, Б. Предисловие [Текст] / Б. Стахеев // Над Неманом / Э. Ожешко. – М.: Гослитиздат, 1960. – С. 3-11.

142. Сурма, А. Элиза Ожешко приглашает! / Анна Сурма ; фото // Гродзенская праўда. - 2015. — 18 ліп. — С. 10.

143. Сямёнава, А. Алеі дзяцінства дзвесце гадоў : як ушаноўваецца памяць пра Элізу Ажэшку? / Алена Сямёнава ; фото // Народная газета. - 2018. — 18 мая (№ 20). — С. 13.

144. Тагова, В.И. Элиза Ожешко и Украинская литература [Текст]/ В. И. Тагова // Учен.Записки Минского мед. ин-та, 1955. – Вып. 4. – С. 152-182.

145. Творчасць Элiзы Ажэшкii беларуская культура : зборнiк навуковых прац / пад рэдакцыяй С. П. Мусiенкi ; Установа адукацыі "Гродзенскі дзяржаўны універсітэт iмя Янкi Купалы", Кафедра польскай фiлалогii. - Гродна : ГрДУ, 2002. - 330 с.

146. Творчество Элизы Ожешко в эстетическом пространстве современности : сборник научных статей / под науч. редакцией С. Ф. Мусиенко ; Учреждение образования "Гродненский государственный университет им. Я. Купалы". - Гродно : ГрГУ, 2011. - 383 с.

147. Троп, С. Такой я помню “Тетю Лизу”: из воспом.об Э. Ожешко [Текст] / С. Троп // Гродн. Правда. – 1970. – 30 мая.

148. Тычко, Г. К. Беларуская літаратура ХІХ - ХХ стагоддзяў: час і асобы : вучэбны дапаможнік / Г.К.Тычко ; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт культуры і мастацтваў. - Мінск, 2010. - 266с.

149. Тюнькин, К. Сатирический роман Элиза Ожешко [Текст] / К. Тюнькин // Господа Помпалинские: роман /Э. Ожешко. – М.: Гослитиздат, 1966. – С. 5-15.

150. Філалагічнае краязнаўства Гродзеншчыны : (матэрыялы і даследванні) / [рэдакцыйная калегія: М. А. Даніловіч (адказны рэдактар) і інш.] ; Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь, Установа адукацыі "Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы". - Гродна : ЮрСаПринт, 2012. - 223 с.

151. Флоровская, О.В. О некоторых художественных приемах Э. Ожешко в романе “Над Неманом” [Текст] / О.В. Флоровская // Труды Одес. ун-та. – Т. 148. – Сер. Фолол. наук. – Вып. 7. – 1958. – С. 139-146.

152. Хавела, А. Тайны знахарей и сушеной мяты : как травница возвращает старинные фиторецепты и научилась собирать растения у Элизы Ожешко / Алёна Хавела ; фото // Вечерний Гродно. - 2016. — 1 июня. — С. 1, 37.

153. Хам : пьеса / Ожешко Элиза ; абраз Э. Ожэшко. - СПб. : Загляне сонцэ і ў нашэ ваконцэ, 1911. - 73с.

154. Хильманович, А. Каменка - крестная Элизы Ожешко / Александра Хильманович ; фото // Вечерний Гродно. - 2011. - 20 апр.. - C.33.

155. Хілько, А. Дачка краіны крыжоў: нарыс пра Э. Ажэшка [Тэкст] / А. Хілько // За камунізм. – 1990. – 7 чэрв.

156. Хмяльніцкі, М. М. Эпісталярый Элізы Ажэшка (лісты да Мар'яна і Казіміра Здзяхоўскіх) / М. М. Хмяльніцкі // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Янкі Купалы. Серыя 3, Філалогія. Педагогіка. Псіхалогія = VesnikHrodzenskaha Dziarzhaunaha Universiteta Imia Ianki Kupaly. Seryia 3, Filalohiia. Pedahohika. Psikhalohiia. - 2017. — Т. 7, № 2. — С. 22—27.

157. Хмяльніцкі, М. Рэцэпцыя асобы і творчасці Элізы Ажэшкі ў Беларусі / Мікалай Хмяльніцкі // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 37—44.

158. Цыбенко, Е.З. Элиза Ожешко [Текст] / Е.З. Цыбенко // Элиза Ожешко. Соч. в 5 т. – Т.1. – М.: Гос. изд-во худож. лит., 1953. –  С. 1-5.

159. Цыбенко, Е.З. Элиза Ожешко и Болеслав Прус в современной им русской критике [Текст] / Е.З. Цыбенко // Славянская филология: сб. статей. – Вып. 3. – М.: Изд. МГУ, 1961. – C. 80-95.

160. Цыбенко, Е.З. Элиза Ожешко и русская литература [Текст] / Е.З. Цыбенко // Славянская филология. – Вып. 5. – М.: Изд. МГУ, 1963. – С. 401-435.

161. Чаровская, К. Легенда и быль Богатыревичей / Катерина Чаровская // Беларусь сегодня. - 2020. — 25 января (№ 16). — С. 21.

162. Шаройка, А. М. Гістарычныя імёны ў беларускім кіно / Алена Шаройка // Роднае слова. - 2017. — № 9. — С. 88—90.

163. Шаўцова, А. Асаблівасці анамастычнай лексікі ў рамане Элізы Ажэшкі "Над Нёманам" / А. Шаўцова // Шлях да ўзаемнасці = Droga ku wzajemnosci : матэрыялы XX міжнар. навук. канф. (Гродна, 23—24 кастр. 2014 г.) / рэдкал. : Я. А. Панькоў [і інш.]. - Мінск, 2015. — С. 57—62.

164. Шаўцова, А. Яўрэйская антрапаніміка ў творчасці Элізы Ажэшкі / Аксана Шаўцова // Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / [пад навук. рэд. С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск, 2013. — С. 115—124.

165. Швед В.В. Гарадзенскія пагарэльцы 1885 года і Эліза Ажэшка [Тэкст] / В.В. Швед // Губернскі Гродна. – 2003. – С. 89-96.

166. Швед, В. В. Губернскі Гродна : аповяды з гiсторыiгорада (канец XVIII - пачатак ХХ ст.) / Вячаслаў Швед. - Баранавічы : Баранавіцкая ўзбуйненая друкарня, 2003. - 167 с.. - (Мой горад)

167. Шрубейка, К. Па мясцінах Элізы Ажэшка [Тэкст] / К. Шрубейка // Перспектыва. – 2005. – 30 ліпеня. –  №49. –  С. 23.

168. Эліза Ажэшка : бібліяграфічны паказальнік выданняў, прысвечаных жыццю і дзейнасці сусветна вядомай пісьменніцы / Дзяржаўная ўстанова культуры "Гродзенская абласная навуковая бібліятэка імя Я. Ф. Карскага" ; рэдактары: М. Э. Ігнатовіч, С. С. Красуцкая]. - Гродна, 2011. - [62] с.

169. Эліза Ажэшка ў эстэтычнай прасторы славянскіх краін : зборнік артыкулаў / пад навуковай рэдакцыяй С. П. Мусіенкі, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск : Кнігазбор, 2013. - 174, [1] с., [1] л. партр.

170. Эліза Ажэшка. Бюлетэнь. Да 150-годдзя з дня нараджэння [Тэкст] / пад рэд. Шагун Л. –Гродна. –  1991.

171. Юркевіч, Зм. Ажэшка ці Арэшка? / Зміцер Юркевіч ; фота // Культура. - 2020. — 3 октября(№40). — С. 14.

Няма ў бібліятэцы

1. Banot, A. E. Pokόj z widokiem na ogrό Miłosne fantazmaty w prozie Elizy Orzeszkowej / Aleksandra E. Banot. - Bielsko-Biała : Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej, 2011. - 179 с.

2. Bursztynska, H. Kraszewski Orzeszkowa Sienkiewicz : studia i szkice / Halina Bursztynska. - Krakow : Wydawnictwo Naukowe WSP, 1998. - 182, [2]с.. - (Prace Monograficzne Wyzszej Szkoly Pedagogicznej w Krakowie)

3. Chomicz, A. Komunikacja epistolarna w pozytywizmie : (na materiale twórczości Elizy Orzeszkowej) / Anna Chomicz. - [Toruń] : GRADO, [2007]. - 351 с.

4. Chwedczuk, M. Drzewa Elizy Orzeszkowej / Małgorzata Chwedczuk. - [Toruń] : DUET, [2007]. - 242 с.

5. Detko, J. Eliza Orzeszkowa / Jan Detko. - Warszawa : Wiedza Powszechna, 1971. - 467с.

6. Domek Elizy Orzeszkowej / PUK "Obwodowa Biblioteka Naukowa imienia E. Karskiego w Grodnie". - Grodno, 2012. - 2 с.

7. Eliza Orzeszkowa. Pamięć kultury : studia i głosy / redakcja naukowa: Jarosław Ławski i Swietłana Musijenko. - Białystok : Grodno : Temida 2 : Katedra Badań Filologicznych "Wschόd-Zachόd" Uniwersytetu w Białymstoku : Grodzieński Państwowy Uniwersytet im. Janki Kupały, Białoruś, 2019. - 639 с.. - (Colloquia Orientalia bialostocensia)

8. Elizie Orzeszkowej w holdzie. - Grodno : Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika E.Orzeszkowej w Grodnie, 1929. - 69, [3]с.

9. Gacowa, H. Eliza Orzeszkowa / Budzyk,Kazimierz ; Halina Gacowa ; Instytut Badan Literackich Polskiej Akademii Nauk. - Wroclaw : Zaklad Narodowy im. Ossolinskich : Warszawa, 1999. - 190, [2]с.. - (Bibliografia Literatury Polskiej "Nowy Korbut")

10. Ich spowiedz : wyniki ankiety dla uczczenia Orzeszkowej. - Warszawa : Nakladem Komisji do Spraw Kobiecych : Gebethner i Wolff, [1900-2017]. - 94с.

11. Kielak, A. M. O kresowym zielniku Elizy Orzeszkowej = Пракрэсавы гербарый Элізы Ажэшкі / Anna Maria Kielak ; Komitet Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk, SZ "Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej". - Warszawa : Lida, 2005. - (Wybitni Polacy na Ziemi Lidzkiej)

12. Kielak, A. M. Zielnik Elizy Orzeszkowej : nieznany zabytek botaniczny przechowywany w zbiorach Poznanskiego Towarzystwa Przyjaciol Nauk / Anna Maria Kielak. - Poznan : Wydawnictwo Kontekst, 2004. - 151, [1]с.

13. Małe prozy Orzeszkowej i Konopnickiej / redakcja [i słowo wstępne] Iwona Wiśniewska, Beata K. Obsulewicz. - Lublin : Towarzystwo Naukowe KUL : Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, [2010]. - 397, [3] с.. - (Prace Wydziału Historyczno-Filologicznego)

14. Marcinowska, J. Eliza Orzeszkowa: jej życie i pisma / Jadwiga Marcinowska. - [Whitefish : Kessinger Publishing, 2018?]. - [103] с.

15. Mazur, A. Pod znakiem Saturna : topika melancholii w poznej tworczosci Elizy Orzeszkowej / Aneta Mazur. - Opole : Uniwersytet Opolski : Opolskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2010. - 378 с., [6] л. каляр. іл.. - (Studia i monografie)

16. Melancholia i poznanie : "Autobiografie" Elizy Orzeszkowej / wstęp i opracowanie Danuty Danek ; fotografie Krzysztofa Hejkego. - [Warszawa : Terra Nova, 2014]. - 187, [1] с.

17. Nad Niemnem [Відэазапіс] : [тэлевізійныфільм] / reżyserja: Z. Kuźmiński ; scenariusz: K. Radowicz. - Warszawa : TVP, 2007. - 2 дыска (215 мин)

18. Nitowski, J. Eliza Orzeszkowa / przez Jana Nitowskiego. - Warszawa : Nakladem i Drukiem M. Arcta, 1903. - 80с.. - (Ksiazki dla wszystkich)

19. Obsulewicz-Niewińska, B. Rzymscy bohaterowie Elizy Orzeszkowej / Beata Obsulewicz-Niewińska. - Lublin : Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, [2003]. - 483, [2] с.. - (Prace Wydziału Historyczno-Filologicznego)

20. Olszaniecka, M. Magia slow. Jezyk polski : ksztalcenie literackie i jezykowe / M. Olszaniecka ; red. I. Krasnicka-Wilk. - Warszawa : PWN, 2004. - 222, [2]c.. - (Zasadnicza szkola zawodowa) ББК3(0)я722

21. Orzeszkowa, E. Listy / Eliza Orzeszkowa ; pod kierunkiem prof. Jozefa Ujejskiego ; opracowal Ludwik Brunon Swiderski : T. 2 : : Cz.1 : Do literatow i ludzi nauki / Orzeszkowa,Eliza.. - Warszawa : Nakladem Towarzystwa im. Elizy Orzeszkowej : Grodno : Biblioteka Polska, 1938. - 345с.

22. Orzeszkowa, E. Listy / Eliza Orzeszkowa ; opracowal Ludwik Brunon Swiderski : T. 2 : : Cz. 2 : Do literatow i ludzi nauki / Orzeszkowa,Eliza.. - Warszawa : Nakladem Towarzystwa im. Elizy Orzeszkowej : Grodno : Biblioteka Polska, 1938. - 428с.

23. Orzeszkowa, E. Listy / Eliza Orzeszkowa ; pod kierunkiem prof. Jozefa Ujejskiego ; opracowal Ludwik Brunon Swiderski : T.1 : Dwuglosy / Orzeszkowa,Eliza.. - Warszawa : Nakladem Towarzystwa im. Elizy Orzeszkowej : Grodno : Biblioteka Polska, 1937. - 527с.

24. Orzeszkowa, E. Listy zebrane / Eliza Orzeszkowa ; do druku przygotowal i komentarzem opatrzyl Edmund Jankowski ; Instytut Badan Literackich Polskiej Akademii Nauk : T. 7 : Listy zebrane / Orzeszkowa,Eliza.. - Wroclaw : Zaklad Narodowy im. Ossolinskich : Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1971. - 682с.

25. Poszukiwanie wspolnych korzeni kulturowych Bialorusi i Polski : (praca zbiorowa) / opracowanie redakcyjne Jan Bacewicz. - Suwalki : Biblioteka Publiczna im. M. Konopnickiej, 2005. - 184 c.

26. Powroty do Elizy Orzeszkowej (1995-1996) / red. Halina Bursztynska. - Grodno : Nakladem Stowarzyszenia Grodnian im. Elizy Orzeszkowej, 1997. - 78с.

27. Powroty do Elizy Orzeszkowej (1995-1996) / red. H. Bursztynska. - Warszawa : Nakl. Stowarzyszenia Grodnian im. E. Orzeszkowej, 1996. - 79с.

28. Rąkowski, G. Czar Polesia / Grzegorz Rąkowski. - Pruszkόw : Rewasz, 2001. - 600 с.. - (Smak Kresόw)

29. Sekrety Orzeszkowej / pod redakcja G. Borkowskiej, M. Rudkowskiej, I. Wiśп - Warszawa : Fundacja Akademia Humanistyczna, 2012. - 382 с.

30. Spόlnik, A. Świat roślinny w "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej / A. Spόlnik // Узаемадзеяннелітаратур і моў. - 1995. — С. 241-244.

31. Studia Polonica : даюбілею прафесара Святланы Піліпаўны Мусіенка / [пад навуковай рэдакцыяй А. У. Бразгунова, М. М. Хмяльніцкага]. - Мінск : Кнігазбор, 2019. - 366 с.

32. Wachowicz, B. "Ty jestes jak zdrowie" : z Mickiewiczem nad Wilia i Switezia, ze Slowackim w Krzemiencu, z Orzeszkowa nad Niemnem / Barbara Wachowicz. - Warszawa : Rytm, 1994. - 345с.

33. Wokol "Nad Niemnem" / pod red. J.Sztachelskiej ; Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu w Bialymstoku. - Bialystok : Wydawnictwo Uniwersytetu w Bialymstoku, 2001. - (Seria V)

34. W świecie Elizy Orzeszkowej ; Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie . - Krakόw : Wydawnictwo Naukowe WSP, 1990. - 318, [1] с.. - (Prace Monograficzne)

35. Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Драгічанскага раёна. –  Мн., 1997.

36. Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Ляхавіцкага раёна. –  Мн., 1989.

37. Гарэцкі, А. Аповесць Э. Ажэшка “Раманіха"/ А. Гарэцкі // Роднае слова. –  1999. - № 11.